سد هراز قربانی زباله عمارت خواهد شد؟

به گزارش تیتر شمال؛  سد هراز یکی از ابر پروژه های مازندران محسوب می شود که در حال حاضر سیزدهمین سال آغاز عملیات اجرایی اش را طی می‌کند و طبق آخرین برآوردها تا به امروز فقط ۴۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. این سد که قرار است وظیفه تامین آب زراعی و کشاورزی ۱۱۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان در ۱۴ شهرستان و ۵۰۰ روستا را بر عهده داشته باشد، طبق پیش بینی ها با ظرفیت ۶۵۰ میلیون متر مکعبی فعال خواهد شد.

چشم امید به مدیران جدید

حال با گذشت یک دهه نقطه عمارت همچنان سر خط ایستاده و تکانی هم نخورده است. عمارت آمل با پشت سر گذاشتن سال های سال وعده های توخالی و آمارها و اطلاعات جلسه پُر کن، اکنون چشم خود را به مدیران جدی دوخته تا برای همیشه هم هراز، هم آمل و هم عمارت را از رنجی چهل ساله و خطری برای آینده نجات دهند.

آخرین بار اسفندماه سال گذشته فرماندار آمل در حاشیه سفر مشاور وزیر نیرو برای بازدید از روند سد هراز گفت که با پیگیری های استاندار مازندران یک شرکت دانش‌بنیان در حوزه زباله در آمل مستقر می‌شود و اعتبار موردنیاز این طرح از محل فاینانس تامین خواد شد و آنچه شکل گرفته اراده کلان ملی و استانی برای رفع معضل چندین دهه‌ای آمل است که باید آن را غنیمت شمرد.

هرچند که اطلاعات بیشتری توسط فرماندار آمل مبنی بر چگونگی  محل و نحوه استقرار این شرکت زباله سوز مطرح نشد ، اما در تاریخ یکم اردیبهشت ماه امسال استاندار مازندران از اجری طرح استحصال گازوئیل از زباله به صورت پایلوت در مقیاس مصرف روزانه ۲۰ تن زباله به زودی در آمل خبر داد

سید محمودحسینی پور  گفت: این محصول با حضور وزیر کشور رونمایی شد و اکنون در حال نصب تجهیزات این طرح مهم در آمل هستیم. این طرح به صورت پایلوت در مقیاس مصرف روزانه ۲۰ تن زباله بزودی در آمل به بهره برداری خواهد رسید.

وی اظهار کرد : پس از انجام مراحل نهایی طرح پایلوت شهرستان آمل، با افزایش ظرفیت استفاده زباله تا سقف ۲۵۰ تن در روز این طرح را در نقاط مختلف استان اجرایی خواهیم کرد.

سنگ عمارت، زنجیر سد 

از وعده ها که عبور کنیم ،در حال حاضر آنچه مجددا عمارت را بار دیگر برسر زبان ها انداخت، تخلیه مجدد زباله در منطقه عمارت نیست ، زیرا این مسئله دیگر از نظر مردم رنگ باخته است و با تمام غیر طبیعی بودنش به یک امر طبیعی تبدیل شده است. این روزها نگرانی جامعه محلی و فعالان محیط زیستی ساخت سد هراز و تاثیر شیرابه های عمارت بر آبی است که قرار است پشت سد جمع شود.

با وجود این که اکثر متخصصان محیط زیست بر این باورند که احداث سد هراز با توجه به خشکسالی های مازندران و نقشش در تامین امنیت غذایی کشور یک امر غیر قابل اجتناب است ، اما آنچه که این روزها آنان را نگران کرده است جانمایی سد هراز و تاثیر شیرابه های عمارت بر روی این سد است.

نگرانی از احداث سد هراز اخیرا به حدی رسیده است که کارزاری نیز در این خصوص در فضای مجازی راه اندازی شده است. این کار زار با نامه درخواست توقف احداث سد آمل و رسیدگی به دپوی زباله عمارت راه اندازی شده و متن آن به شرح زیر است:

وزیر محترم نیرو
رئیس محترم سازمان حفاظت محیط‌زیست
ریاست محترم فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی

با سلام
خواسته مردم شهر آمل از مسئولین این است که احداث سد هراز در آمل را متوقف نمایند.
همچنین در خصوص محل دپوی زباله عمارت آمل، که آلودگی‌ها و شیرابه‌های آن وارد آب‌های زیرزمینی و نوشیدنی شهر می‌شود، هیچ توجه و پیگیری‌ای انجام نشده است و در خصوص معادنی که جابه‌جای هراز، چه در ظاهر و چه در خفا به راحتی فعالیت می‌کنند و روزبه‌روز نیز افزایش می‌یابند نیز خواستار بررسی و توقف فعالیتشان هستیم.

این کارزار که از ۲۰ اردیبهشت ماه آغاز شده است و تا پایان ۲۰ تیر مهلت دارد توانسته است تاکنون  هزاران امضا جمع کند.

یکی از فعالین  محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار ایرنا مدیریت پسماند را از مهم ترین شاخصه های توسعه پایدار عنوان کرد و گفت: افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی و در پی آن تولید بی رویه و مداوم زباله، محیط زیست و سلامت انسان ها را در خطر قرار داده است.

دکتر نرگس مهدیی افزود : متاسفانه علی رغم مشکلات و معضلات پسماند، نهادی که به صورت تخصصی به ساماندهی ، جمع آروی و هدایت زباله برای بازمصرف یا دپو بپردازد وجود ندارد و بر اساس قانون شهرداری ها مسئول جمع آوری پسماند هستند و همین خلا قانونی یکی از علل اصلی بلاتکلیفی معضل پسماند در کشور بوده است و به قولی، پسماند، متولّی ندارد.

وی ادامه داد : برای ایجاد یک مدیریت یکپارچه و واحد برای معضلات پسماند و زباله بالاخص در استان های بحرانی مثل شمال کشور، سازمان مدیریت پسماند در استان تشکیل شده است اما متاسفانه تا به امروز نقش پر رنگی در ساماندهی زباله و حل مشکل پسماند نداشته است .

این استاد دانشگاه با بیان این که در استان های شمالی به دلیل حاصل‌خیزی زمین برای کشاورزی و نیز بالابودن سطح آب زیرزمینی ، زمین کافی برای دفن زباله موجود نیست گفت: این مساله دامن گیر معضل چندین ساله عمارت زباله در شهرستان آمل نیز شده است  محلی که بیش از ۳۰ سال است که در آن زباله دپو می‌شود و امروز دیگر این مکان، گنجایش دفن زباله بیشتری را ندارد.

مهدیی با بیان اینکه شیرابه‌های ناشی از زباله اکوسیستم منطقه  عمارت را تحت تاثیر قرار داده است بیان کرد: با وجود حجم بالای شیرابه های سرازیر شده در منطقه  احتمال آلوده شدن آب  مناطق اطراف، بسیار بالا می باشد و همین مساله جان شهروندان آملی را تهدید می کند.

وی به زرد شدن درختان کاج در منطقه عمارت اشاره کرد و افزود: تغییر در گونه های گیاهی منطقه دلیلی بر آلوده بودن این منطقه است و نشان می‌دهد که شیرابه طی ۳۰ سال از مسیرهای مشخص راه خود را پیدا کرده است.

این فعال محیط زیستی گفت : متاسفانه هنوز آمار دقیقی از میزان و نحوه تاثیر شیرابه زباله عمارت بر آب های کشاورزی و رودخانه هراز در دست نیست و آمارها متناقض است ، اما آنچه به وضوح قابل مشاهده است دریاچه ای از شیرابه است که با چشم نیز  قابل رویت است.

وی  افزود : با ادامه این روند، راهیابی این آلودگی ها، میکروب و عفونت های میکروبی ناشی از شیرابه ها که ۴۰ ساله که هزار برابر زباله های معمولی است،  به آب های زیر زمینی دور از انتظار نیست. درهر میلی گرم شیرابه زباله بیش از صد میلیون باکتری مضر وجود دارد که عمل انتقال بیش از ۱۱۸ نوع بیماری حاد است و از آنجایی که  مازندران جزو استان های پر خطر در بروز انواع سرطانها بخصوص سرطان معده قرار دارد ، این وضعیت لزوم ورود جدی مدیریت کلان کشور را برای حل مسئله می طلبد.

مهدیی معضل شیرابه  را تنها بخشی از مشکلات پسماند دانست و گفت : شهرستان آمل همانند برخی دیگر از شهرهای شمالی بیشتر سال بارانی است و آب باران با هربار بارش بخش زیادی از زباله ها را می شوید و این آب آلوده به رودخانه و جنگل و دریا سرریز می شود و در حال حاضر نیز این نگرانی برای راه یافتن شیرابه های عمارت بر روی سد هراز وجود دارد.

وی افزود : برخی از فعالان محیط زیست ، احداث سد هراز را راه نجات کشاورزان از شر خشکسالی های آتی می دانند و با این استدلال که  ۹۰ درصد آب مصرفی سد برای استفاده کشاورزی خواهد بود و همچنین حجم آب پشت سد کمتر از ظرفیت کامل سد خواهد بود و دریاچه شیرابه هم زیر آب نخواهد رفت، با احداث سد هراز موافقت می کنند.

این فعال زیست محیطی افزود: در احداث سد هراز  مخاطراتی همچون نابودی اکوسیستم منطقه، مخاطرات احتمالی همچون  سیل و رانش زمین و حتی تجمیع آلودگی های ناشی از انباشت عمارت وجود دارد اما از یک طرف هم آب برای کشاورزی در مازندران بشدت کاهش یافته است و برای تامین آب این بخش نیاز به چاره جویی دارد.

وی ادامه داد : حداقل انتظار فعالان محیط زیستی این است که  قبل از احداث سد معضل عمارت کاملا برطرف شود و بررسی های لازم در خصوص آلودگی آب در منطقه عمارت ، رودخانه هراز و سد هراز صورت گیرد و ابهامات برطرف شود.

نیاز مبرم مازندران به سد هراز 

دکترای مدیریت محیط زیست در گفت و  گو با خبرنگار ایرنا با بیان این که تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین در حال رخ دادن است ، گفت : با توجه به افزایش میزان تبخیر و کمتر شدن سرمایش لازم برای تبدیل بخار آب به بارش ها در یک کشور گرم و خشکی مانند ایران که منابع آبی خود را نیز از دست داده است ، احداث سد برای جلوگیری از به خطر افتادن سلامت و امنیت غذایی مردم امری لازم و ضروری  است.

فرزاد عسگری به با اشاره به تاثیر گرمایش زمین بر منطقه مازندران افزود : در سال های اخیر حتی میزان آب های زیر زمینی در استانی مانند مازندران که پرآب بوده است تاثیر گذاشته و  سبب تنش آبی در این استان شده و این مساله را حتی می توان در عمق چاه هایی که کشاورزان منطقه برای آبیاری زمین هایشان احداث می کنند مشاهده کرد.

وی همچنین به تغییرات الگویی بارش ها بر اثر تغییر اقلیم نیز اشاره کرد و افزود : در سال های اخیر شاهد بارش هایی سیل آسا در فصل هایی که انتظار آن نمی رفت در مناطق آمل بودیم که خوشبختانه وجود کوه ها از وقوع و پیشروی سیل جلوگیری کرده است و همه این مسائل نشان می دهد که برای جلوگیری از جان شهروندان و همچنین جلوگیری از خسارات به باغ ها و مزارع کشاورزی  به احداث سد در این منطقه نیاز است.

این مهندس عمران در خصوص جانمایی سد هراز که این روزها به دغدغه اصلی دوستداران محیط زیست تبدیل شده است ، توضیح داد : جانمایی سد هراز مناسب بوده است زیرا محل احداث این سد در تنگ ترین مکان دره و در پایین دست حوزه آبگیر هراز قرار گرفته و نشان می دهد که تمامی عوامل فنی برای  جانمایی این سد رعایت شده است.

وی با بیان اینکه ایراداتی نیز به سد و محل احداث آن وارد است ، گفت : البته برخی افراد مدعی هستند که در این منطقه گسل وجود دارد که به نظر من  این منطقه روی گسل واقع نشده است بلکه در منطقه ای که قرار گرفته که لایه های زمین سست است و از این رو امکان خطرساز شدن وجود دارد.

عسگری همچنین به گمانه زنی های زلزله سال ۳۶ نیز اشاره کرد و گفت : به عقیده من اتفاق سال ۳۶ زلزله نبوده است بلکه حرکت پوسته سست لایه زمین بوده که سبب لغزش شده  که البته باید گفت تمامی این موارد در طراحی سد لحاظ شده است و از آنجایی که نحوه ساخت سد هراز یک سازه وزنی اوردیزاین است و سایز بزرگ تری برای طراحی آن در نظر گرفته شده ،بسیار بعید است که خطری از این قبیل سد را تهدید کند.

وی افزود : رانش ناگهانی زمین  و فروریختن لایه های سست زمین  ممکن است سبب تلاطم آب و سرریز شدن و یا شکستن سد شود که این پدیده بسیار نادر می باشد و تاکنون تنها یک بار در دنیا اتفاق افتاد و البته این مساله نیز به عنوان خطر های احتمالی سد در نظر گرفته شده است و مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

این فعال زیست محیطی همچنین به برخی ادعا در خصوص از بین رفتن جنگل های هیرکانی  بر اثر آبگیری سد نیز گفت: در شهرستان آمل در دو لکه بلیران و ضلع شمال شرقی قسمت چلاو که بالاتر از محدوده سد می باشد جنگل های هیرکانی وجود دارد که آبگیری سد منجر به زیر آب رفتن این دو لکه نخواهد شد که البته برخی از گونه های بومی منطقه با آبگیری سد به زیر آب خواهد رفت که به طور کلی از آثار نامطلوب سد می باشد.

وی همچنین به آلودگی های آب های سطحی حوزه آبریز هراز نیز اشاره کرد و گفت : متاسفانه فاضلاب های مناطق مسکونی و صنعتی و همچنین معادن موجود  آلودگی را به رودخانه هراز اضافه می کند که تاکنون هیچ اقدام مثبتی در این باره صورت نگرفته است و این مساله می تواند روی سد نیز تاثیر منفی بگذارد.

این کارشناس نکته اصلی را که سبب تشکیل کارزار عدم ساخت سد هراز توسط دوستداران محیط زیست شده است ، معضل عمارت دانست و گفت : متاسفانه دپوی غیر اصولی و حدود چهار دهه ای زباله در عمارت بدون جداسازی و تفکیک سبب شده است که برخی از زباله های بسیار خطرناک در این منطقه انباشته شود و دریاچه های شیرابه نیز در این مکان به وجود بیاید و در نتیجه خاک منطقه  دچار آلودگی گردد.

وی افزود: با این وجود این تفکر که شیرابه زباله عمارت مخزن سد هراز را آلوده کند تفکر درستی نیست و در پایش هایی که تا فاصله ۱۰ کیلومتری از آب منطقه انجام شده است و طبق نمونه برداری از بستر رودخانه و پوشش گیاهی و جانواری این منطقه که در پایین دست محل دپوی زباله قرار دارند تاکنون آلودگی به این بستر سرایت نکرده است و این بستر متاثر از فضای مسموم شیرابه نیست.

دکترای مدیریت محیط زیست با بیان اینکه خاک منطقه عمارت به طور کامل آلوده است و نمونه خاک ها و حتی تفاوت پوشش گیاهی در محل این را اثبات می کند، توضیح داد: احتمال این که در آینده این آلودگی به بستر رودخانه هراز سرایت کند وجود دارد و دور از ذهن نیست اما  احتمال  اینکه این آلودگی به حدی برسد که آب منطقه به طور کامل از دسترس خارج شود وجود ندارد و بسیار بعید است.

وی توضیح داد: با استفاده از روش های تصفیه موجود می توان شیرابه زباله را نیز تا ۹۵ درصد به صورت مایع و پنج درصد به صورت ماندآب یا پسماند خشک تصفیه کرد که قسمت مایع تصفیه شده برای کشاورزی قابل استفاده می باشد و این یعنی اگر حتی شیرابه وارد رودخانه هراز شود باز هم قابلیت تصفیه شدن دارد و این نگرانی که آب به صورت کامل از دسترس خارج شود وجود ندارد.

عسگری گفت : البته این نگرانی در خصوص خاک منطقه عمارت  نیز وجود دارد که با توجه به آلوده بودن خاک در صورت آبگیری کامل سد آلودگی های ناشی از خاک منطقه عمارت وارد حوضه آبریز هراز شود.

وی با بیان این که آب سد مصرف شرب نخواهد داشت و تنها برای مصارف کشاورزی و محیط زیستی استفاده می شود گفت: با توجه به کمبود منابع آبی تمامی این احتمالات نباید ما را از ساختن سد منع کند زیرا اگر روزی در پایش های روزانه آب های کشور به این نتیجه برسند که آب آلوده شده است مطمئنا تصفیه خانه هایی در پایین دست احداث خواهد شد و می توان میزان آلودگی آب را کنترل کرد.

قبل از آبگیری سد هراز  عمارت تخلیه خواهد شد 

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا از خالی شدن  منطقه عمارت از زباله  قبل از آبگیری سد خبر داد و گفت: در حال حاضر طرح تفکیک، جداسازی و ساماندهی عمارت با کمک دانشگاه و مشاورین این امر  تهیه شده است و در مرحله اجرا قرار دارد.

محمد ابراهیم یخکشی افزود:محل جانمایی سد کاملا متناسب با اصول فنی بوده است و تمامی بررسی های لازم در این خصوص انجام شده و هیچگونه نگرانی در خصوص  سرایت آلودگی و کیفیت آب جمع شده در سد وجود ندارد.

وی با تاکید بر اینکه هیچ حای نگرانی برای تخلیه عمارت وجود ندارد، افزود: به هیچ عنوان در شرایط فعالی سد آبگیری نخواهد شد و اگر منطقه عمارت خال نشود آبگیری سد به تعویق می افتد.

یخکشی همچنین در خصوص میزان پیشرفت سد هراز نیز توضیح داد : تاکنون ساخت سد بیش از ۴۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است که بعد از سفر رییس جمهور  سرعت ساخت سد افزایش یافته است و در این سفر ۱۵۰ میلیارد تومان اعتبار علاوه بر منابع تسهیلات بانکی و از محل تهاتر نفت برای ساخت سد در نظر گرفته شده است.

به گفته وی سد هراز قبل از اتمام این دولت و تا سال ۱۴۰۳ به بهره برداری خواهد رسید.

• منبع: ایرنا مازندران