اجرای طرح‌های مرتع‌داری لنگ اعتبار، نیروی انسانی و تجهیزات/چِرای بی رویه جان مراتع مازندران را گرفت

به گزارش تیتر شمال؛ در دهه‌های اخير اهميت منابع طبيعی تجديدشونده به صورت فزاينده‌ای برای دولتمردان و مردم کشورهای مختلف روشن شده است، از ميان اين منابع، مراتع در کشور ايران اهميت بيشتری نسبت به ساير انواع منابع طبيعی در کشور دارند؛ دليل اين امر، وسعت بسيار زياد و خدمات و کالاهای متنوع نظير توليد و نگهداری آب، حفظ خاک، تلطيف هوا، کنترل آثار تغيير اقليم، تأمين علوفه دام‌های اهلی و وحشی، گياهان دارويی و صنعتی و … می‌باشد؛ لذا با توجه به موارد ذکر شده ضرورت دارد مراتع کشور با بهترين ساختار، اعتبار و شيوه‌های مطلوب مديريتی اداره شوند.

مرتع يکى از اکوسيستم‌هاى جاافتاده از نظر تاريخي، جغرافيائى و طبيعى محسوب مى‌شود و عامل عمده‌اى در تنظيم زنجيرهٔ غذائى به‌ مفهوم اکولوژيک آن است. مرتع جزء منابع تجديد شونده به حساب مى‌آيد ولى تجديد حيات طبيعى آن در صورت تخريب آسان نيست. از اين رو لزوم بهره‌بردارى صحيح و نگهدارى آگاهانه از مراتع که موضوع علم مرتع‌دارى است آشکار مى‌شود.

پایداری اکوسیستم‌های مرتعی را می‌توان در ارتباط صحیح و منطقی بین عوامل زنده و غیرزنده متشکله آن جست‌وجو کرد؛در بین عوامل زنده نقش انسان به‌عنوان مدیر سیستم در تنظیم و ایجاد ارتباط موزون و تعادل اکولوژیکی آن بارز و تعیین کننده است. در دهه‌های گذشته به علت روند افزایش جمعیت و عدم توسعه یافتگی، وابستگی جمعیت به مراتع کشور بیشتر شد؛ این جمعیت عظیم وابسته که هیچ گونه تناسبی با ظرفیت و توان طبیعی محیط ندارد از طرق مختلف در جهت بر هم زدن نظم و ارتباط و تخریب سرزمین اقدام نموده است؛ بنابراین در راستای برنامه ریزی برای آینده بهتر چاره‌ای جز حفظ و بهره برداری اصولی از عرصه‌های مرتعی کشور وجود ندارد.

این عرصه‌ها سهم بسزایی در تامین علوفه مورد نیاز دام‌های وابسته به مرتع، حفظ منابع پایه آب و خاک، جلوگیری از سیلاب، کنترل رسوبات مخازن سدها، نفوذ آب و افزایش منابع آب زیرزمینی، محیط زیست و حیات وحش، ترسیب کربن، تشکیل خاک، توسعه صنعت گردشگری، گردش آب در طبیعت، تنظیم آب و هوا، وابستگی اقتصادی معیشت بیش از یک میلیون خانوار بهره‌بردار به مراتع، ایجاد زیستگاه و جلوگیری از خسارت به زیستگاه‌ها، تولید و تامین گیاهان (دارویی، صنعتی، عطری، بهداشتی و خوراکی) و حفظ ذخایر ژنتیک گیاهی و جانوری قابل انکار نیست.

با توجه به اهمیت بسزای مراتع در کشور و بالطبع در استان مازندران و نیز تهدیدات و تخریب‌های طبیعی و انسانی و در کنار آن اهمیت اقدامات موثر احیای مراتع به سراغ نعمت‌الله کوهستانی رئیس اداره امور مراتع  حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-ساری رفتیم تا آخرین وضعیت مراتع استان و نیز اقدامات احیایی صورت گرفته را از زبان این مسئول جویا شویم که در ادامه شرح این گفت‌وگو را در ذیل این مطلب می‌خوانید:

نعمت‌الله کوهستانی در گفت‌وگو با خبرنگار ما در خصوص آخرین وضعیت مراتع استان، اظهار کرد: سطح مراتع ما در حوزه اداره امور مراتع  حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-ساری، نزدیک به 387 هزار هکتار است که عمده مراتع ما جزو مراتع خوب قلمداد می‌شود.

وی افزود:  بر خلاف سایر استان‌های دیگر کشور با توجه به شرایط اقلیمی مناسبی که در استان وجود دارد مراتع ما به نسبت سایر استان‌ها جزو مراتع مرغوب‌تر و بهنری هستند.

اهمیت مراتع در مازندران
رئیس اداره امور مراتع  حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-ساری، با اشاره به اهمیت مراتع، خاطرنشان کرد:  تولید علوفه برای چرای دام، تولید گیاهان دارویی، تولید آب، تولید خاک، ارزش‌های زیست محیطی و گردشگری، تولید اکسیژن و بسیاری موارد دیگر از شاخصه‌های مهم اهمیت وجود مراتع هستند.

این مسئول ادامه داد: عمده مراتع ما در استان جزو مراتع ییلاقی است و از این مراتع نه تنها دامداران بومی استان استفاده می‌کنند بلکه در فصل تابستان دامدارانی از استان‌های همجوار سمنان، تهران و البرز مرکزی نیز از این مراتع استفاده می‌کنند.

کمبود مراتع قشلاقی در مازندران مشهود است/اجرای طرح خروج دام از جنگل فشار بر مراتع ییلاقی را دوچندان کرد
کوهستانی با بیان اینکه بر خلاف مراتع ییلاقی، متاسفانه مراتع قشلاقی ما هم به لحاظ وسعت و هم به لحاظ مرغوبیت دارای شرایط محدودتر و ضعیف‌تری است؛ عنوان کرد: با توجه به اینکه طرح خروج دام از جنگل اجرایی شد، لذا جنگل‌هایی که به عنوان مراتع میان بند و قشلاقی مورد استفاده چرای دام قرار می‌گرفت از چرخه خارج شد و  از یکسو ما با کمبود مشهود مراتع قشلاقی مواجه شدیم و از سویی دیگر استفاده از ظرفیت مراتع ییلاقی، مضاعف و دوچندان شد که باید برای رفع این مشکل، برنامه‌ریزی های در دست انجامی داریم.

مهمترین عوامل تخریب مراتع مازندران
وی در ادامه به عوامل عدیده تخریب مراتع مازندران اشاره کرد و  گفت:  وجود دام مازاد در برخی از مراتع، تغییر کاربری در برخی از مراتع، تصرف اراضی، تجاوز به عرصه‌های ملی، چرای زودرس و چرای خارج از فصل، از مهمترین عوامل تخریب مراتع استان به شمار می‌آیند.

رئیس اداره امور مراتع  حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-ساری، تصریح کرد: در کنار تمام این چالش‌ها متاسفانه طی سالیان اخیر به موجب گرانی نهاده‌های خوراک دامی، ارزانی قیمت گوشت به نسبت هزینه کرد دامدار و متعاقبا سوق چندبرابری دامداران به چرای دام در مراتع،  تغییرات اقلیمی و نیز خشکسالی‌های پی در پی و متعدد، تخریب مراتع را تشدید کرده است.

این مسئول ادامه داد: تمامی این عوامل در کنار یکدیگر موجب کاهش تولید علوفه مراتع و گرایش منفی وضعیت مراتع  را بدنبال داشته است که به همین خاطر، برای جلوگیری از تخریب مراتع و مدیریت بهتر مراتع، اقدام به طراحی و  اجرای برنامه‌های متعددی در این راستا کردیم.

اجرای برنامه‌های اصلاحی احیایی برای جلوگیری از تخریب مراتع
کوهستانی تاکید کرد: مهم‌ترین برنامه حال حاضر ما در این خصوص، برنامه مدیریت چرای دام در مراتع یا همان کنترل ورود و خروج به مراتع است که در راستای احیای مراتع و جلوگیری از تخریب آن بسیار کاربردی و موثر است.

وی افزود: از دیگر برنامه‌های در دست اجرا، بحث تهیه و اجرای طرح‌های مرتع‌داری است، یعنی برای اینکه بیاییم یک مدیریت برتر و یا مرتعداری نوین را در این عرصه‌ها داشته باشیم، برای منطقه هدف اقدام به طراحی یک برنامه مرتعداری می‌کنیم و برنامه‌های اصلاحی و احیایی را در قالب طرح مرتعداری، اجرا می‌کنیم.

رئیس اداره امور مراتع  حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-ساری، اشاره کرد: مهمترین برنامه‌های اصلاحی و احیایی که در قالب طرح مرتعداری در استان مازندران با توجه به شرایط موجود مراتع در دست انجام است بحث تامین آب شرب دام در مراتع و یا همان احداث آبشخور است که در نهایت هم آب بهداشتی برای دام تامین می‌شود و هم پراکنش چرای دام در مرتع، یکنواخت می‌کند.

این مسئول با بیان اینکه طی سال جاری نیز در قالب هم طرح‌های ملی و هم طرح‌های استانی، پروژه‌های متعددی را در دست انجام داریم؛ گفت:  بذر کاری و کپه کاری، قرق مرتع، و توسعه رویشگاه‌های دارویی از دیگر برنامه‌های در دست انجام در راستای اصلاح و احیای مراتع استان است که هر ساله در دستور کار قرار دارد.

بذر و کپه کاری 150 هکتار از مراتع مازندران با مشارکت دامداران 
کوهستانی اذعان کرد: یکی از اقدامات برجسته امسال در اجرای برنامه‌های اصلاحی و احیایی مراتع، استفاده  و توسعه برنامه‌های مشارکتی از در کنار اعتبارات دولتی است؛ به گونه‌ای که با استفاده از تشکل‌های مرتعداری و انجمن‌های صنفی، مرتعداران نیز پای کار آمده‌اند و کمک کار ما در اصلاح و احیای مراتع شده‌اند.

وی بیان کرد: از ابتدای سال‌جاری تاکنون با مشارکت خود دامداران، نزدیک به 150 هکتار از مراتع استان، با استفاده از گیاهان مرتعی و گیاهات دارویی، بذرکاری و کپه کاری شد و در تلاش هستیم تا پایان سال این میزان سطح را افزایش دهیم.

علوفه کاری دیمزارها گامی بلند برای جبران کمبود علوفه در مازندران
رئیس اداره امور مراتع  حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-ساری، مطرح کرد: در کنار این اقدامات برای جبران کمبود علوفه در فصل زمستان و غیرچرایی و نیز کاهش فشار به مراتع ییلاقی با توجه به عدم شرایط مناسب مراتع قشلاقی، پروژه تبدیل دیمزارهای کم بازده به علوفه کاری را در دست اجرا داریم که در این طرح، با در اختیار گذاشتن بذر رایگان و نیز مشاوره‌های فنی  به دامداران و کشاورزان دارای اراضی کم بازده و بلااستفاده، در این اراضی، علوفه کاری صورت می‌گیرد که هم یک درآمد اقتصادی را برای آنان در پی دارد و هم بخشی از علوفه مورد نیاز استان از این طریق، مرتفع می‌شود.

این مسئول، با بیان اینکه بحث تهیه طرح‌های تلفیقی یا همان مرتعداری چند منظوره از برنامه‌های در دست انجام طی سالیان اخیر است؛ خاطرنشان کرد: در گذشته طرح‌ها با توجه به میزان علوفه در مراتع و نیز چگونگی چرای دام در مراتع، اجرا می‌شد که هم اکنون در کنار تداوم این روند اگر مرتعی دارای  پتانسیل‌های دیگری نظیر گیاهان دارویی باشد آن را در زمره طرح‌های مرتعداری می‌گنجانیم و پتانسیل‌های این مراتع را احیا و تقویت می‌کنیم.

مهمترین چالش‌های اجرای طرح‌های مرتعداری
کوهستانی، مهمترین چالش‌‌های موجود در اجرای طرح‌های مرتعداری را کمبود اعتبار، نیروی انسانی، تجهیزات برشمرد و تشریح کرد: در کنار این چالش‌ها عواملی نظیر عدم همکاری خود بهره‌برداران، عوامل غیر انسانی تخریب مراتع، خشکسالی و تغییرات اقلیمی، گرانی علوفه و فشار مضاعف به مراتع نیز مزید بر علت هستند.

وی یکی دیگر از برنامه‌های در دست انجام را تعیین تکلیف و اجرای طرح نقل و انتقال پروانه‌های مرتعداری برشمرد و تشریح کرد: اگر دامداری فوت کند باید یکی از فرزندان جایگزین وی شوند که اگر ظرف مدت دو سال این فرآیند انتقال صورت نگیرد منجر به ابطال پروانه می‌شود و لذا طی سالیان اخیر با فرهنگ سازی و اطلاع رسانی گسترده، در این طرح جزو استان‌های پیشگام در سطح کشور هستیم.

شبه جزیره میانکاله، بزرگ‌ترین مرتع جلگه ای مازندران
رئیس اداره امور مراتع  حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-ساری، متذکر شد: ما در استان مازندران از یک طرف دارای مراتع جلگه‌ای هستیم که متاسفانه بیشتر سطح این مراتع به اراضی زراعی و باغی تبدیل شدند و تنها لکه هایی از این مراتع باقی است که بزرگترین آن، شبه جزیره میانکاله است که حفظ این مرتع دارای اهمیت بسیاری است.

لزوم حفظ گونه‌های ارزشمند بوم زاد در دماوند
این مسئول افزود: در کتار میانکاله ما در استان دارای لکه های با وسعت 5 تا 10 هکتار هستیم که عمدتا به صورت چمنزار هستند که متاسفانه این مراتع کم نظیر نظیر در حال تخریب و تبدیل هستند که باید همت بلندی برای حفظ این مراتع شکل گیرد.

کوهستانی یادآور شد: ما در مراتع ییلاقی به دلیل وجود کوه دماوند، البرز مرکزی و مراتع هیرکانی دارای پوشش گیاهی منحصر به فردی هستیم که باید برای حفظ این مناطق و گونه‌های آندمیک یا بوم‌زاد تلاش وافری صورت دهیم.

در سال‌های اخیر تخریب مرتع‌ها و کاهش خدمات زیست‌بوم، معیشت میلیاردها نفر از مردم را در معرض خطر قرار داده است، با اعمال مدیریت صحیح مر تع‌ها می‌توان ظرفیت آن‌ها را برای بهره‌بردن از خدمات زیست‌بوم تا چند برابر افزایش داد؛الگوی غالب مدیریت مرتع‌ها، تهیه و اجرای طرح‌های مرتعداری است؛ این طرح‌ها اگر به درستی انتخاب نشده و مبتنی بر بهبود خدمات زیست‌بومی
مرتع صورت نگیرد، افزون بر تشدید تخریب مرتع‌ها، اتلاف سرمایه‌ها را ینز بدنیال دارد.

کاهش 3 تنی سالانه تولید علوفه مراتع کشور در پی خشکسالی

ترحم بهزاد مدیرکل امور مراتع سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در نوشهر نیز در این باره با بیان اینکه بیش از ۸۰ میلیون راس دام اکنون در مراتع کشور تعلیف می‌کنند، گفت: مراتع کشور در شرایط نرمال بارندگی برای چرای ۳۸ میلیون واحد دامی در طول هفت ماه مناسب است در حالیکه اکنون ۲ و نیم برابر ظرفیت مراتع تعلیف می‌شوند

وی افزود: خشکسالی‌ها در کشور نیز تولید علوفه در مراتع را از بیش از ۱۰ تن به ۷ میلیون تن در سال کاهش داده است به همین دلیل فشار بر مراتع کشور بیشتر شده است.

۵۶ میلیون هکتار از مراتع کشور از نظر پوشش گیاهی فقیر هستند
بهزاد ادامه داد: ۳۸۲ هزار فقره پروانه چرای دام در کشور واگذار شده است و باید ۱۶۰ هزار بهره بردار در مراتع وجود داشته باشد در حالیکه اکنون بیش از ۹۳۷ هزار خانوار از مراتع کشور بهره‌برداری می‌کنند.

مدیرکل امور مراتع سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور با بیان اینکه ۸۴ میلیون هکتار مرتع در کشور وجود دارد، ادامه داد: ۵۶ میلیون هکتار از مراتع کشور از نظر پوشش گیاهی فقیر هستند.

بهزاد گفت: ۱۸۹ هکتار مرتع در غرب مازندران وجود دارد که ۱۰۱ هزار هکتار آن از نظر پوشش گیاهی مناسب است.

اعتبارات اجرای طرح مرتع‌داری مناسب نیست
وی افزود: هرگونه بهره‌برداری از عرصه‌های منابع طبیعی باید در قالب طرح صورت گیرد و شناسایی بهره‌برداران ذی صلاح و صدور پروانه چرا از جمله اقدامات است.

مدیرکل مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: اعتباراتی که برای حفاظت و صیانت از گونه‌های گیاهی و اجرای طرح مرتعداری اختصاص داده می‌شود مناسب نیست.

انتهای پیام/