بیم‌ها و امیدها پیرامون مرمت هتل قدیم رامسر

هتل قدیم جز نخستین بناهای تاریخی کشور است که سال ۱۳۵۲ ثبت ملی شد و بر اساس قدمت و سرگذشتی که دارد می توان گفت قلب تپنده هویت و تاریخ رامسر به حساب می آید، سازه ای با معماری باشکوه در نقطه ای تماشایی از شهر که با وجود گرد کهنگی و زوالی که بر جسم و جانش نشسته همچنان به طرز دلنشینی زیبا، اثربخش و خیره کننده است.

این هتل البته اولین سازه مدرن رامسر بوده است که از سوی آلمانی ها بنا شد، ایتالیایی ها نمای بیرونی اش را طراحی و اجرا کردند و انگلیسی ها تزیینات داخلی را انجام دادند. علاوه بر همه اینها نام این هتل با رویداد ها و تاریخ این کشور در عرصه بین المللی گره خورده است، مکانی که ۵۱ سال پیش با حضور ۱۸ کشور جهان محل انعقاد بزرگ ترین معاهده زیست محیطی دنیا، کنوانسیون تالاب رامسر بوده و رخداد های دیگری در این سطح که در این هتل برگزار شده است.

در حال حاضر این هتل از جمله اماکن تاریخی رامسر است که در اختیار بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی قرار دارد. از طرف دیگر در عین حال که بنا تحت مالکیت بنیاد است، میراث فرهنگی نیز مانند دیگر بناهای تاریخی کشور، وظیفه حفاظت و نظارت بر آن را بر عهده دارد. براساسِ همین وظایف هم بوده که این نهاد سال ۹۸ به دلیل مسائل فنی و تهدید های ناشی از آن، مسافرپذیری در این فضای تاریخی را ممنوع اعلام کرد تا هتل به سمت مطالعات و تدوین طرح مرمت هدایت و از آسیب های احتمالی و غیر قابل جبران برای این اثر ارزشمند جلوگیری شود.

شاید بتوان گفت ممنوعیت مسافرپذیری برای این هتل تاریخی از سوی میراث فرهنگی بعد از سال ها بهره کشی اقتصادی از آن بدون مرمت، این بنای شاخص را در مسیری قرار داد که مرمت و زنده سازی آن آغاز شود. البته رویکرد مدیریتی جدید بنیاد برای احیای فضاهای تاریخی و موزه ای در این اقدام بی تاثیر نبود.

اقدامات غیر کارشناسی گذشته، نگرانی امروز

اما درست از زمانی که اعلان های خطر به نشانه ممنوعیت ورود به داخل هتل نصب شد و مقدمات مرمت فراهم شد، کارشناسانِ و ‌دوستداران میراث فرهنگی نسبت به ابهام ها پیرامونِ بود یا نبودِ “طرح جامع مرمت” برای این هتل تاریخی هشدار دادند. درواقع آنان مدعی شدند که بنیاد بدونِ طرحی مطالعاتی که آسیب های بنا را شناسایی کرده باشد، قصد دارد اقدامات را بدون آزمون و خطا پیش ببرد و از آن مهم تر طبق طرحی که باید به تایید کارشناسان میراث فرهنگی برسد ، قصد دارد پشت درهای بسته هتل تاریخی را مرمت کند.

درواقع به زعم این کارشناسان ، نگرانی به این دلیل است که جزئیات مشخصی از اینکه چه تیمی، چگونه و با چه ایده و طرحی می خواهد مرمت این فضای تاریخی را انجام دهد در دست نیست و همه فعالیت ها پشت درهای بسته در جریان است و هیچ چیز روشن نیست.
نگرانی این کارشناسان زمانی به اوج خود رسید که بنیاد برای شروع عملیات مرمت بدون حضور کارشناسان میراث و بدونِ نظارت آنان اشیاء و وسایل داخلی هتل را شماره گذاری و جمع آوری کرد، اقدامی که گفته می شود خلاف رویه های معمول و پذیرفته شده در مرمت آثار تاریخی بوده است.

البته شاید قدری این ذهنیت منفی نسبت به عملکرد بنیاد ریشه در دوره های مدیریتی گذشته هم دارد ؛ مثل زمانی که در برهه ای کاغذدیواری هایی با طرح « مصری » بر دیوارهای داخلی هتل قدیم نصب شد ، اقدامی که حتی اعتراض و واکنش شهروندان عادی را هم برانگیخته بود. حالا به نظر می رسد اصرار کارشناسان میراث فرهنگی معطوف به کسب اطمینان از داشتن طرح جامع مرمت و تایید آن از سوی کارشناسان خبره میراثی است تا از چنین آسیب هایی جلوگیری کند و اینگونه نشود که در مقابل عمل انجام شده قرار بگیرند.

اطلاع رسانی از طرح جامع مرمت، راه پایان دادن به نگرانی‌ها 

در همین ارتباط یک کارشناس میراث فرهنگی در تشریح اهمیت و لزوم طرح جامع مرمت به خبرنگار ایرنا گفت: محوطه‌ها و آثار تاریخی به دلیل حساست‌هایی که دارند به هیچ عنوان محلِ آزمون و خطا نیستند، به همین دلیل برای مرمت بناهای تاریخی ، قبل از هرگونه اقدامی در درجه اول ما می بایست مستندنگاری کنیم و به استناد مطالعات اولیه ، آسیب‌شناسی اثر تاریخی را انجام دهیم تا مشخص شود که دقیقاً مرمت چگونه و با چه محتوایی باید انجام شود؟!

این کارشناس آثار تاریخی که وجهه کارشناسی اش برای خبرنگار ایرنا شناخته شده است و خواست تا نامش در گزارش ذکر نشود ، افزود : ما در حوزه مرمت آثار تاریخی تا زمانی که اطلاعی از ایراد و نقص‌های یک اثر تاریخی نداریم و اطلاعات مستند و دقیقی در دسترس نیست نمی‌بایست هیچ گونه اقدام و دستبردی به هیچ کجای یک اثر تاریخی وارد کنیم.

وی در توضیح اهمیت مستندنگاری گفت : ممکن است به دلیل نبودِ مطالعات و طرح جامع مرمت، ندانسته صدمه‌ای به بنا وارد و عواقب آن‌ بعد ها مشخص شود که در چنین مواردی با این میزان حساسیت قابل جبران هم نیست.

این کارشناس مرمت آثار تاریخی با اشاره به جمع آوری  اشیا و تجهیزات داخل هتل قدیم بدون حضور کارشناسان میراث فرهنگی ، گفت : بنای هتل قدیم از جمله آثار تاریخی است که نمونه آن در کشور وجود ندارد، تزئینات داخلی و خارجی، لوازم و ‌اشیا، کفپوش‌ها و موکت‌ها و مبلمان، تزئینات سقف و تمام اجزای معماری داخلی و خارجی همگی مختص به همین بنا با این مشخصات هستند،ضمن اینکه این بنا اولین سازه مدرن در رامسر است که با کاربری هتلی ساخته شده است و همگی این شاخصه ها سبب می‌شود حفاظت و مرمت آن هم از حساسیت بالایی برخوردار باشد.

از سوی دیگر یک مسوول در میراث فرهنگی مازندران در واکنش به نگرانی کارشناسان پیرامون ابهام در طرح مرمت هتل قدیم ، ضمن وارد دانستن آن به خبرنگار ایرنا گفت : تا به امروز تمامی هماهنگی از سوی بنیاد مستضعفان با مقامات در وزارتخانه به صورت شفاهی بوده و طرح جامعی تدوین نشده است.

وی هم که خواست نامش در گزارش ذکر نشود ، حساسیت کارشناسان و دغدغه آنان را طبیعی و به حق دانست و توضیح داد: شاید اقدامات بنیاد با تیمی کارشناسی دقیق باشد ، اما تمامی فعالیت ها و اقدامات اجرایی در فضاهایی تاریخی با این میزان قدمت و حساسیت که قابلیت ثبت جهانی دارند، باید بر اساس طرح مرمت مصوبی انجام شود که از سوی شورای عالی میراث فرهنگی تایید شده باشد و درواقع ما برای انجام هرگونه عملیات اعم از تثبیت، باز زنده سازی و عملیات ترمیمی تابع طرح مصوب مرمتی هستیم و این یک رویه جهانی است.

او نیز جا به جایی اشیا داخلی هتل بدون حضور کارشناسان میراث فرهنگی را نشانه ای از آغاز عملیات اجرایی مرمت دانست و افزود : به نظر می رسد عملیات باز زنده سازی هتل قدیم فاقد طرح مرمت باشد و یا چنانچه طرحی هم از سوی بنیاد در حال تدوین است، ابهام پیرامون محتوای آن و اقدامات این نهاد پشت درهای بسته سبب شک و تردید کارشناسان شده است که می بایست برطرف شود.

این کارشناس فعال در میراث فرهنگی مازندران گفت : در چنین شرایطی بیم آن وجود دارد که آسیب هایی به بنیان و منظر اثر وارد شود ، چرا که اقدامات نه بر اساس طرح مرمت بلکه بر اساس محتوا و تصمیمی است که از سوی نهادی غیر از میراث فرهنگی اتخاذ شده است.

وی افزود : در واقع نگرانی کارشناسان از آن جهت است که افرادی از سوی بنیاد برای مرمت انتخاب شوند که مهارت، تخصص و توانایی کافی برای اجرای مرمت هتلی با این میزان حساسیت را نداشته باشند و همین مساله نگرانی را پیرامون این که آسیب به منظر و بنیان این بنا وارد کند ، دو چندان کرده است.

او با بیان اینکه سازه هتل قدیم از نظر استحکام بخشی سازه بسیار مستحکمی است ادامه داد : با این حال این نگرانی وجود دارد در چنین روند پر ابهامی ریشه های مستحکم این بنا دچار مشکل شود. این کارشناس در عین حال تصریح کرد : البته شاید تیم مرمتی بنیاد افرادی با تجربه و متخصص در زمینه مرمت باشند، اما به دلیل این که طرح ، محتوا و برنامه روشنی در دست نیست این نگرانی ها شکل گرفته است که مبادا آسیبی متوجه این هتل تاریخی شود و همه ما زیر سووال برویم.

طرح مرمت در دست تهیه است

هشدار کارشناسان پیرامون نبود طرح مرمت و پیامد های ناشی از آن، همچنین جا به جایی اشیا و تزیینات داخل هتل سبب شد که سرپرست میراث فرهنگی مازندران برای بررسی نزدیک این تحرکات و اقدامات از هتل قدیم رامسر بازدید کند.

روزی که مهدی ایزدی از این فضا بازدید کرد دیگر خبری از موکت های آبی سرمه ای پر نقش و نگار در هتل نبود، پرده ها، مبل های چرمی و آن پیانوی زیبا در گوشه سمت چپ هم جمع آوری شده بود. هتل خالی بود و تنها کاغذ دیواری ها با همان طرح های مصری واکنش بر انگیز بر دیوارها خودنمایی می کرد. البته لوستر بزرگ و معروف وسط لابی هتل که درست روبه روی ایوان شیشه ای نصب بود ، همچنان در جای خود قرار داشت.

ایزدی در حاشیه این بازدید در پاسخ به پرسش های خبرنگار ایرنا در باره نگرانی های کارشناسان میراث فرهنگی گفت : در حال حاضر هیچ اقدام مرمتی در این هتل تاریخی انجام نشده است و صرفا اشیا جمع آوری شده است. ضمن این که طرح مرمتی برای نجات بخشی هتل در حال تهیه است که پس پایان مطالعات و برای تایید به میراث فرهنگی ارسال و تمامی مراحل مرمت با نظارت شخص خودم و رییس میراث فرهنگی شهرستان رامسر انجام می شود.

مدیرکل میراث فرهنگی مازندران در واکنش به نگرانی ها و قدامات بنیاد پشت درهای بسته این هتل هم اظهار داشت : کارشناسان میراث فرهنگی مشکلی برای حضور و نظارت بر روند مرمت نخواهند داشت، اما حضور افراد عادی برای بازدید و عکس برداری ممنوع است.

وی با اشاره به این که هتل قدیم رامسر تنها هتل تاریخی مازندران است و به دلیل قدمت و قرار گرفتن در محور باغ ۳۳ هکتاری نامزد ثبت جهانی شد ، در خصوص کاربری آن پس از مرمت هم توضیح داد : با توجه به شرایط این اثر تاریخی ، الویت اول ما احیا و باز زنده سازی اثر است. از سوی دیگر به اعتقاد من این فضا می تواند به عنوان موزه منطقه ای شمال کشور فعالیت کند، در عین حال با توجه به اینکه این هتل از ابتدا کاربری اقامتی داشته و با همین عنوان ثبت ملی شده است می توان بخشی از آن به صورت محدود و مدیریت شده همچنان به صورت اقامتی فعالیت کند، یا اینکه یک طبقه به موزه اختصاص داده شود.

گذشته از قضاوت برخی کارشناسان میراث فرهنگی و میراث دوستان ، بنیاد مستضعفان طی سال های اخیر همکاری های اثربخشی هم با میراث فرهنگی داشته است. مثال مشخص آن همکاری های مدیر وقت هتل جدید رامسر پس از آتش سوزی سینما و همکاری با کارشناسان میراث فرهنگی برای باز زنده سازی این اثر تاریخی بود. زمان زیادی صرف شد تا طرح جامع شامل نقشه های معماری، نقشه های بنا و مطالعات اولیه طرح مورد تایید قرار گیرد، بنایی که به طور کامل نابود شده بود در جریان یک هماهنگی کارشناسی بین بخشی در شرایط خوبی در روند عملیات اجرایی قرار گرفت. ضمن اینکه مرمت کاخ مرمر و یا موزه عاج خاورمیانه نیز از دیگر اقدامات بنیاد در جهت احیای فضاهای تاریخی رامسر بوده است.

در همین ارتباط رییس مجموعه موزه ای شهدای رامسر پیرامون اقدامات بنیاد مستضعفان همچنین در واکنش به نگرانی کارشناسان برای احیاء و مرمت هتل تاریخی رامسر به خبرنگار ایرنا گفت: تمامی مقاماتی که در رأس میراث فرهنگی کشور قرار دارند و همچنین شخص وزیر، از جزئیات طرح مرمت هتل اطلاع دارند و این طرح در اختیارشان قرار گرفته است.

علی غلامی افزود : مجموعه سیاحتی و مراکز تفریحی بنیاد برای عملیات اجرایی و مرمت آثار تاریخی که در اختیار دارد، با مدیرانِ در رأس وزارتخانه مذاکرات لازم را صورت داده است.

او توضیح داد: به علاوه اینکه هتل قدیم رامسر به دلیل آن که در سطح ملی دارای اهمیت است و بحث هویتی آن مطرح است، حساسیت های خاص خود را دارد، بر همین اساس بنیاد تصمیم گرفت که ابتدا مسوولینِ در رأس وزارتخانه را در جریان این اقدام قرار دهد و بحث و تبادل نظر های کارشناسی پیرامون طراحی ها و نقشه ها در تهران در حال انجام است.

غلامی با بیان این که در آینده نزدیک تیم های مرمتی برای آغاز عملیات اجرایی و شروع عملیات مرمت و احیا مشغول کار می شوند توضیح داد: توانمندی بنیاد مستضعفان در ساخت موزه های ارزشمند و فاخر همچون موزه سردار آسمانی، موزه هنر ایران، موزه خودروهای تاریخی ایران و بویژه در شهرهای تاریخی نظیر یزد و اصفهان اثبات شده است، مجموعه سیاحتی و هتل های بنیاد هم سعی دارد با مرمت و احیاء این هتل زمینه معرفی آن برای ثبت جهانی را فرهم کند و به عنوان مجموعه ای فاخر در سطح بین المللی مطرح کند.

او با بیان اینکه هتل قدیم رامسر محل برگزاری کنوانسیون بین المللی تالاب ها در رامسر است و ریشه درتاریخ این کشور دارد، افزود: رسالت و رویکرد بنیاد، تقویت و اعتبار بخشی به بدنه گردشگری شهر رامسر و کشور است و بنیاد مستضعفان به مردم رامسر اطمینان می دهد که این بنا بدون خدشه و آسیب روند مرمت و احیا را طی کند.
غلامی تاکید کرد  : شخص مهندس فتاح ریاست محترم بنیاد مستضعفان و دکتر قنبری مدیرعامل محترم مجموعه سیاحتی و مراکز تفریحی بنیاد بر حساسیت این بنای تاریخی و معماری ویژه آن به عنوان تنها هتل با این سبک معماری واقف هستند، بنا بر این دغدغه مردم و دوستداران میراثِ رامسر دغدغه ما نیز به شمار می آید و رامسر در آینده ای نزدیک شهر موزه ها خواهد شد.

• منبع: ایرنا مازندران