فقدان مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی؛ پاشنه آشیل گردشگری مازندران

به گزارش تیتر شمال؛ مناطق ساحلی به اعتقاد صاحبنظران امر یکی از مهم ترین و حساس ترین واحدهای مورفولوژیکی(علمی که از ساختمان و شکل ظاهری ابدان موجودات زنده اعم از جانوری و گیاهی و غیر زنده “معدنی ها”بحث می کند) زمین هستند در زمان حاضر حدود دوسوم جمعیت زمین در فاصله ۶۰ کیلومتری از خط ساحلی زندگی می کنند و کشور عزیزمان هفت استان ساحلی – دریایی دارد که ضروری است برای استفاده بهینه و پایدار از ظرفیت های بی شمار مناطق ساحلی خزر مدیریت یکپارچه این مناطق تهیه و تدوین اجرایی شود، ضمن این که طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی در بخشی اعظمی از سواحل جنوب ایران تهیه و اجرایی شده است.

کشورمان با دارا بودن بیش از سه هزار کیلومتر خط ساحلی در کرانه های دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان و با توجه به قرارگیری در موقعیت ژئواستراتژیک خاورمیانه تنگه هرمز و دسترسی به اقیانوس هند خود یک کشور ساحلی با اهمیت بسیار زیاد در منطقه و جهان محسوب می شود.

ژئواستراتژیک عبارتست از مطالعه اثر عوامل استراتژیک محیط جغرافیایی منطقه ای و جهانی روی تصمیم گیری های سیاسی حکومت ها و اثر گذاری های متقابل کشورها در ابعاد منطقه ای و جهانی، و سیاست های قدرتی.

به اعتقاد کارشناسان حوزه گردشگری مازندران با پیاده سازی دقیق و اصولی طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی می تواند گامی موثر در جهت دستیابی به توسعه پایدار این مناطق باشد.

استان مازندران ۳۳۸ کیلومتر ساحل دارد که بخش مهم گردشگری آن در غرب مازندران از شهرستان محمودآباد تا رامسر واقع شده است که سالانه پذیرای میلیون ها مسافر و گردشگر داخلی و خارجی است.

نداشتن نقشه راه گردشگری، مشکلات زیست محیطی و کمبود تاسیسات و زیرساخت های گردشگری از جمله مهمترین نقاط ضعف در این پهنه ساحلی غرب مازندران به شمار می رود که بدون شک حجم عظیم ظرفیت در سواحل این منطقه و حتی استان مازندران نیازمند مدیریتی یکپارچه به منظور افزایش توانمندی و کاهش نقاط ضعف این مناطق است.

نبود طرح مدیریت یکپارچه ساحلی سبب شده است تا ظرفیت های سواحل خزر در استان مازندران بهینه استفاده نشود و گردشگران منطقه بدون امکانات مربوط به ملزومات صنعت گردشگری در سواحل اعم از تفریحی و خدماتی به دیدن دریا یا در حد شنا کردن در فصل تابستان اکتفا کنند، ظرفیتی که اگر شکوفا بشود رافع بسیاری از چالش فراروی منطقه اعم از بیکاری بوده و رونق اقتصادی منطقه را به دنبال خواهد داشت.

کارشناسان امیدوارند که این طرح در سواحل سه استان شمالی در دولت جهادی سیزدهم محقق می شود.

نتایج پژوهش های انجام شده دانشگاه مازندران در این ارتباط نیز تاکید دارد که با سرمایه گذاری همه جانبه در بخش گردشگری مشکل بیکاری در این استان برطرف می شود، نکته ای مهمی که همت جهادی مسوولان دولت سیزدهم را می طلبد.

بر پایه تحقیقات یاد شده همچنین در صورت صنعتی شدن گردشگری در مازندران، جلوگیری از مسافرپذیری صرف و چادرخوابی و تدوین برنامه‌ریزی راهبردی، مازندران طی ۱۰ سال آینده ظرفیت ایجاد اشتغال پایدار برای یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر را فقط در حوزه خدمات و گردشگری دارد به عبارتی دیگر آمار شاغلان مازندران در حوزه خدمات و گردشگری از ۷۰۰ هزار نفر در سال ۱۴۰۱ در سال ۱۴۱۰ به ۲ برابر افزایش خواهد یافت.

نکته دیگر این که استان‌های گلستان و مازندران به خاطر سرسبزی ظاهری و منابع طبیعی جزو استان‌های غنی اما از نظر محرومیت اقتصادی با استان‌ سیستان‌ و بلوچستان در یک رده قرار دارند که به گفته کارشناسان در این مناطق اگر به سایر ظرفیت‌ها، جاذبه‌ها و تنوع فرهنگی از خوراک و پوشاک تا صنایع‌دستی از محیط‌ زیست تا صنایع‌ دریایی مطابق با مطالعات و آمایش برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری ساحلی صورت می‌گرفت وضعیت اقتصادی مردم بهتر از اکنون بود.

لزوم تهیه طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی در شمال ایران

استاد رشته گردشگری دانشگاه های مازندران و گیلان گفت: بحث مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی سالهای متمادی است در کشور مطرح است و مورد توجه کارشناسان امر واقع شده اما به جز خطه جنوب ایران آنهم در شرق تنگه هرمز که سازمان بنادر و دریانوردی به صورت عملیاتی به انجام این طرح های مطالعاتی اقدام کرده است ،اما متاسفانه در مناطق ساحلی شمال یعنی دریای خزر این مهم هنوز به صورت قطعی انجام نشده است.

محمدرضا اورمزدی در گفت و گو با ایرنا افزود: در بحث سواحل هم شامل زیستگاه های انسانی شهری هست و هم شامل زیستگاه های روستایی به تعبیر دیگر هم روستای ساحلی داریم و هم مناطق شهری ساحلی که هر کدام دارای کارکردها و مختصات خاص خودشان هستند.

وی خاطرنشان کرد : اما آنچه که اهمیت دارد این است ،از مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی ابتدا باید ببینیم چه می خواهیم و برای چه این موضوع باید طرح بشود و رابطه اش با صنعت گردشگری چیست؟ یعنی این ۲ فاکتور چه تاثیری بر هم می گذارند و چه تاثیری از هم می پذیرند چون این عوامل می توانند به تعالی بخشی صنعت پایدار گردشگری در غرب مازندران کمک کنند.

وی تصریح کرد : در همه جای دنیا به این ۲ فاکتور توجه اصلی دارد اولین آن زیست محیطی است یعنی تمام اکوسیستم های آبی ، خاکی ، جانوری ، پوشش گیاهی و گونه های جانوری در آن زیست بوم ساحلی هستند و باید کارکردهای زیست محیطی آلاینده های محیطی بررسی دقیق شود.

توسعه گردشگری شمال بدون طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی میسر نمی شود

این پژوهشگر حوزه گردشگری اضافه کرد : اما در سواحل مازندران ما شاهد این هستیم که آلاینده های بسیاری زیادی داریم این آلودگی آب که مشهودترین آن هست در مناطق ساحلی خزر باید به دنبال کاهش منابع این آلاینده باشیم که مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی به این مسائل خیلی توجه ویژه دارد.

اورمزدی بیان کرد : موضوع دوم بحث یکپارچه سازی است که باید فعالیت هایمان را هدفمند کنیم که در راستای چیست، حالا آن کارکرد می تواند گردشگری باشد اگر اقتصاد در منطقه ما چون مبتنی بر معیشت گردشگری هست بیاییم همه سواحل را ساماندهی کنیم که این مناطق در ید شهرداری ها و دهیاری هاست.

وی خاطرنشان کرد : اگر استراتژی ما گردشگری باشد که متاسفانه ما این راهبرد را در این منطقه کمتر می بینیم به طور مثال نوشهر منطقه ساحلی ، گردشگری و بندری است ، آیا همه رویکردهای ادارات و نهادها این شهرستان با منطقه ویژه اقتصادی نوشهر قرار می گیرد؟.

این فعال گردشگری مازندران اظهارداشت : تا بحث حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست و یکپارچه سازی و استراتژی هدفمند که در متن مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی هست اتفاق نیفتد ما نمی تو انیم بحث توسعه گردشگری پایدار را در مناطق ساحلی شمال به ویژه در غرب مازندران رقم بزنیم.

اورمزدی افزود : نکته دیگر این که وقتی ما در مناطق خارج از ساحل داریم صحبت می کنیم بحث آمایش سرزمین پیش می آید، یکپارچه ساری مناطق ساحلی یک جوری در راستای اهداف کلان آمایش سرزمین گام بر می دارد.

وی یادآور شد: این ها همه قطعاتی است از یک پازل اقتصادی مبتنی بر ساحل، اقتصاد مبتنی بر جنگل و دریا را تشکیل می دهد که می تواند کارکردهای زیست محیطی ، گردشگری و توسعه پایدار داشته باشد.

این استاد دانشگاه گفت : چون این طرح تا حالا به معنای واقعی کلمه اتفاق نیفتاده واقعا پاشنه آشیل گردشگری است تا زمانی که این مهم محقق نشود نباید انتظاری داشته باشیم این یک واقعیت است یعنی اول پایه بنا را محکم داشته باشیم بعد روی سازه کار صحبت کنیم.

وی گفت: در ساحل جنوب در سواحل مکران و شرق تنگه هرمز و بخشی از قطعات منطقه بندرعباس علاوه بر تهیه طرح مدیریت یکپارچه، طرح تدقیق داشتند یعنی دقت نگاری و حدنگاری ساحل.

ساحل غرب مازندران تاکنون در بحث گردشگری خروجی نداشته است

اورمزدی اضافه کرد : خط ترازها در شمال ایران نسبت به ساحل جنوب فرق می کند چون اینجا، ما چاله خزر را داریم در این اینجا ۲۹ متر نسبت به آ بهای آزاد جهان پایین تر هستیم که قاعدتا ما زمانی که بحث ساحل را می کنیم یا توسعه مناطق ساحلی را این سنجش ها و پایش ها و حتی مطالعات و برنامه ریزی با ساحل مثل جنوب ایران فرق می کند.

وی تصریح کرد : به طور کلی اولین بحث مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی محیط زیست است و اکوسیستم های زیردریایی خلیج فارس و دریای عمان اعم از جانوری و گیاهی با شمال ایران فرق می کند، در جنوب ایران دریای عمیق داریم ما در شمال فقط چاله انزلی را داریم که گودترین نقطه دریای خزر به عمق ۹۵۰ متر هست.

وی گفت : از نگاه برنامه ریزی باید ابتدا استراتژی هدفمندی داشته باشیم یعنی از این طرح چه می خواهیم یا از ساحل چه برداشتی می خواهیم بکنیم ضمن این که ساحل در همه جا دنیا چند کارکرد دارد از جمله گردشگری و اقتصادی. اقتصادی مثل بندر نوشهر هم محل تجارت کالا باشد، باید خط ریل آهن متصل باشد و فرودگاه در کنار داشته باشد که این شهرستان هم بندری و فرودگاهی است که بزرگترین قابلیت است.

وی ادامه داد : بنابراین باید بدانیم که از سواحل شمال ایران چه می خواهیم و هدفگذاری ما چیست؟ اولویت و استراتژی ها مشخص بشود تا بعد روی تاکتیک ها متمرکز بشویم.

اورمزدی خاطرنشان کرد : متاسفانه چیزی که الان در سواحل شمال به ویژه در غرب مازندران شاهد آن هستیم رویکرد بلاتکلیفی است یعنی ساحل رها شده است ، کافی است از سواحل نور تا رامسر قدم بزنیم که بر سر سواحل چه آمده است و اکنون چه نوع کاربری هست؟ هیچ. یعنی هیج درآمدزایی از سواحل نمی شود، نه دولت و نه مردم هیج نفعی نمی برند در حالی که در اقتصاد ساحلی هم مردم و بخش خصوصی باید بهره مند باشند.

وی اظهارداشت : سواحل غرب مازندران از گذشته تا امروز در بحث گردشگری هیج خروجی نداشته است بیشتر شهرک های ساحلی بوده است یعنی شمال را به اسم دریا می شناختند که بیایند تفریح کنند ولی نه این که کل ساحل را ببریم زیر ساخت و سازهای مسکونی خاص.

این استاد دانشگاه افزود : اهداف نهایی توسعه مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی این است که مردم در اقتصاد دریا و ساحل سهیم باشند یا سهم مردم در کنار سهم حاکمیت دولت در کجاست؟

نسخه سنتی گردشگری در مازندران پاسخگو نیست

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران معتقد است نسخه سنتی گردشگری دیگر پاسخگوی نیاز توسعه این استان نیست.

صادق برزگر آمایش سرزمینی و برنامه‌ریزی براساس توان و داشته های گردشگری را تنها راه حل برون رفت از یکنواختی و کرختی این صنعت دانست و افزود: باید داشته ها و ویژگی های نقطه به نقطه استان شناسایی و شناسانده شود تا هم گردشگر و سرمایه گذاران و از همه مهم‌تر مدیران محلی نسبت به بهره برداری مناسب از آن اقدام کنند.

مدیرکل میراث فرهنگی مازندران حوزه گردشگری را فراتر از مسئولیت اداری و نهادی برشمرد و گفت: باید تمامی نهادهای اجرایی جهت توسعه گردشگری و برنامه ریزی در این بخش بخصوص جذب سرمایه‌گذار وارد میدان شوند و به صورت جهادی همصدا باشند.

رونق گردشگری با تهیه طرح مدیریت یکپارچه سازی مناطق ساحلی

جواد معصومی فعال حوزه گردشگری از شهرستان نور معتقد است با تهیه طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی در مازندران مشکلات زیست محیطی سواحل برطرف شده و صنعت گردشگری به ویژه در منطقه غرب مازندران رونق می یابد.

به گفته وی تحقق طرح یادشده نیازمند تصمیم علمی و جهادی مدیران نهادهای مربوط است.

معصومی اظهارداشت : همه مردم و مسوولان منطقه باید بدانند گردشگری به منزله نیروی محرک توسعه اقتصادی در غرب مازندران است که باید در اولویت برنامه ریزی ها قرار گیرد که این طرح پیشنیاز آن است.

وی خاطرنشان کرد: غرب مازندران به طور طبیعی دارای ظرفیت های متعالی برای صنعت گردشگری بوده اما می شود با خرد جمعی و برنامه ریزی علمی و مهمتر این که با تهیه طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی می توان به اهداف مورد صنعت گردشگری دست یافت.

در طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی باید بهره برداری مناسب از منابع و ظرفیت های منطقه، دستیابی به تصویری کلان و جامع از مسائل بهم پیوسته در مناطق ساحلی، استفاده از اطلاعات و آمار صحیح در برنامه‌ریزی با در نظر گرفتن شرایط محلی، هماهنگی با طبیعت و محیط زیست، تلاش در ایجاد تشریک مساعی بین اهالی و نهادهای ذینفع و مشارکت دادن آن‌ها در تصمیم‌گیری‌ها و دور اندیشی و پیش‌بینی مشکلات پیش روی توسعه گردشگری در این منطقه ساحلی غرب مازندران مدنظر قرار گیرد.

اگرچه رونق و شکوفایی گردشگری ساحلی و دریایی یکی از اولویت‌های دولت سیزدهم و وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است و در اسناد توسعه بر ۲ بخش به موضوع تحول دریامحور و تحول گردشگری دریایی تاکید شده است اما مدیریت یکپارچه ساحلی در منطقه غرب مازندران با هدف توسعه صنعت گردشگری نیازمند نقشه راه و احصای محورهای اصلی همکاری در راستای برنامه محور شدن آن است که همکاری مستمر بخش های خصوصی و دولتی را می‌طلبد.

سید عزت‌الله ضرغامی وزیر ‌میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ضرورت تدوین برنامه هدفمند، نقشه راه و تببین محورهای همکاری با سایر سازمان‌ها و بخش‌های خصوصی برای توسعه گردشگری دریایی در استان‌های شمالی و جنوبی تاکید کرد البته در کنار تحقق این مهم تهیه طرح مدیرت یکپارچه ساحلی امری اجتناب ناپذیر است.

به گفته کارشناسان ریزه‌کاری و پیچیدگی صنعت اشتغالزا و درآمدزای گردشگری زیاد است و به مطالعه، هوشمندی، ابتکار و شهامت نیاز دارد باید با یک راهبرد شجاعانه برای احداث تاسیسات گردشگری وارد دریا شد و برای سواحل علاوه بر تهیه طرح مدیریت یکپارچه ساحلی به ایجاد تاسیسات و تجهیزات موردنیاز گردشگری اقدام کرد.

در همین ارتباط بسیاری از کشورهای برخوردار از سواحل نیز که جاذبه‌های شگفت‌انگیزی ندارند اما با روان‌شناسی و نیازسنجی فضای شادی و تفریح در سواحل برای گردشگر طراحی کردند و درآمد گردشگری خود را در سال‌های اخیر افزایش دادند حال آن که در شمال ایران سواحل و جنگل و کوهستان در کنار هم زیبایی کم نظیری را بوجود آورده که فقط به برنامه ریزی علمی نیاز دارد تا این ظرفیت های طبیعی شکوفا بشود.

با همه ظرفیت‌هایی که شمال ایران از آثار تاریخی تا جاذبه‌های طبیعی دارد، برای توسعه صنعت گردشگری کار چندانی انجام نشده است و یا در جذب گردشگران خارجی کمترین اثر را داشتیم، بیشتر این چند میلیون گردشگر داخلی سالانه خودجوش و بر اساس علاقه به این مناطق سفر می کنند.

بهمن ماه پارسال بود که رییس جمهور در دستوری صریح‌ همه دستگاه‌های دولتی را بدون استثنا موظف به آزادسازی مناطق ساحلی تصرف شده دریا تا حریم قانونی ۶۰ متر کرد و مازندران یکی از استان های پیش رو در این زمینه بود و توانست بخش قابل توجهی از ساحل دریای خزر را آزاد نماید.
بنابر اعلام منابع رسمی با همت جهادی از ۴۷۳ کیلومتر ساحل دریا در مازندران تاکنون ۴۲۴ کیلومتر آن آزادسازی صورت گرفته است و اکنون با آزادسازی ساحل بستر لازم برای سرمایه گذاری در حوزه گردشگری فراهم شده است.

ساحل مازندران با امکانات ابتدایی
سورنا مهرآور یک مسافر اهل استان تهران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در نوشهر از نبود امکانات تفریحی در ساحل دریای خزر اشاره و اضافه کرد: سواحل شمال خالی از امکانات تفریحی مدرن است و گردشگر هم اکنون فقط با دیدن آب دریا از سفر لذت می برد.
وی خاطرنشان کرد : در جنوب کشور اگر شرایط برای شنا کردن وجود نداشته باشد، آنقدر مراکز تفریحی و سرگرمی در ساحل ایجاد شده تا کمبودی احساس نشود و مسافران و گردشگران در طول روز با انواع و اقسام تفریحات خود را سرگرم می کنند البته این امکانات هم نیز باید متنوع باشد و افزایش یابد.
وی تاکید کرد: مسوولان امر باید بیشتر تلاش کنند و نقشه راه داشته باشند و سرمایه گذاران زیادی را برای توسعه گردشگری این منطقه دعوت کنند و مشوق هایی نیز برای آنان در نظر بگیرندچون ساحل بکر و دست نخورده شمال ایران برای هر سرمایه گذاری جذاب است.

رییس اداره میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی شهرستان تنکابن بر ضرورت توجه بیشتر به مقوله گردشگری ساحلی تاکید کرد و گفت که مناطق ساحلی یکی از سریع ترین نواحی در حال رشد گردشگری به شمار می آیند.
سعید بهادری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : توسعه گردشگری به ویژه در نوار ساحلی و تفریحات مربوط به آن از عوامل موثر در شکل گیری توسعه نواحی ساحلی و تامین کننده مزایای مستقیم و غیر مستقیم اقتصادی برای جامعه میزبان است.
وی اظهار داشت : در راستای جذب سرمایه گذار جهت ساخت و توسعه تاسیسات گردشگری در ساحل لازم است تا تعاملات بین بخشی میان دستگاه های متولی در ساحل صورت گیرد تا در اسرع وقت مجوز های لازم صادر گردد.

ضرورت مدیریت یکپارچه
استاندار مازندران نیز بارها در سخنرانی های خود بر ضرورت رفع مشکلات و ساماندهی سواحل تاکید داشته و لازمه اجرای طرح‌های اقتصادی و گردشگری را تدوین نقشه راه در این زمینه برشمرد.
سید محمود حسینی پور با بیان اینکه مازندران باید با برنامه‌ریزی اصولی و همکاری تمامی دستگاه‌های دخیل به قطب گردشگری ساحلی تبدیل شود ، افزود : با اجرای طرح های جزیره ای از سوی فرمانداری ها نمی‌توان نسخه واحدی را برای استفاده بهینه از این نعمت خدادادی پیچید.
وی اظهارداشت: به طور حتم فرمانداران شهرستان های ساحلی استان نمی توانند تمامی توقعات مدیریت استان در بحث توسعه اقتصادی سواحل استان را برآورده کنند، بنابرین نیاز است با سپردن امور به یک متولی خاص برای پیشبرد برنامه ها در تلاش باشیم.

حسینی پور با بیان این که برنامه هایی برای مدیریت یکپارچه سواحل مازندران با محوریت شهرداری ها در دستور کار است ، خاطرنشان کرد: سازمان همیاری شهرداری های استان از این پس متولی امور در اجرای ساماندهی سواحل خواهد بود.
وی یادآور شد : از این پس تمامی مجوزهای سرمایه گذاری در حوزه سواحل استان برعهده سازمان همیاری شهرداری های مازندران خواهد بود.

معاون مهندسی و توسعه امور زیربنایی سازمان بنادر و دریانوردی از فعالیت کمیته سواحل در سطح استان اشاره و تصریح کرد: در این کمیته ها برای رسیدگی به چالش ها بهره گرفته شود با توجه به این که دبیرخانه آن در سازمان مستقر است می طلبد که مدیران استانی، چالش های سطح بخش سواحل در این کمیته برطرف شود.
علی فتحی خاطرنشان کرد: سازمان بنادر و دریانوردی در یک مطالعه مدیریت یکپارچه تاکنون برای پنج هزار و ۸۰۰ کیلومتر مناطق ساحلی کشور را انجام داده است.
وی با اشاره به وجود بیشترین تعرض ها در سواحل منطقه شمال از مسوولان استانی خواست با توجه به آماده بودن این مطالعات به عنوان سند بالا دستی از این اسناد استفاده لازم برای مدیریت سواحل بهره بگیرند.