نمای رومی؛ پشت‌پایی به هویت بومی

به گزارش پایگاه خبری تیترشمال؛ این روزها با گردشی کوتاه در سطح شهرها، نظاره‌گر ساختمان‌های کوتاه و بلند با شکل‌های آشنا و بعضاٌ غریبه‌ای هستیم که بیشتر آن‌ها با روحیه و فرهنگ ما سازگاری نداشته و با تعمق بیشتر به بی‌هویتی آن‌ها پی می‌بریم.

نماهای بیرونی ساختمان به عنوان هویت‌های تاریخی و فرهنگی شهر، متاسفانه طی سال‌های گذشته تحت تاثیر برخی سبک‌ها غربی و غیر بومی درآمده و بافت شهرهای ما را ناهمگون ساخته است؛ به‌گونه‌ای که سنگینی سایه نماهای رومی را می‌توان به وضوح بر تن هویت شهر، حس کرد.

یکی از سبک‌های طراحی نما که این روزها خیلی رواج پیدا کرده است، سبک رومی یا کلاسیک بوده که در معماری ساختمان‌های استان مازندران بسیار مرسوم شده است.

در حالی امروزه شاهد افزایش ساخت و سازهای شهری با الگوگیری از معماری‌های ناهمگون غیر بومی هستیم، که از گذشته دور خانه‌ها در هر نقطه ایران اسلامی براساس شرایط اقلیمی همان منطقه ساخته می‌شد که علاوه بر مستحکم بودن، جلوه زیبا و یک دستی به منظر شهری می‌داد که نمادی از فرهنگ و الگوهای معماری بومی همان دیار بود.

قطعاٌ رسوخ معماری غربی و طراحی بدون ریشه هویتی برای شهرهای ایران با آن سابقه کهن در فرهنگ و معماری با خلق بناهای منحصربفرد و ماندگار، بسیار دردآور است، چرا که گسترش این نماها در ساخت‌ و سازهای شهری در سایه غفلت متولیان امر، اصالت معماری و هویت‌های شهری را نابود و به دست فراموشی خواهد سپرد.

در حالی از یک سو، نماهای رومی بلای جان هویت شهرهای استان شده‌اند که گستردگی این نماهای شهری، سبب شده تا واژه ایرانی یا اسلامی و سبک این نوع معماری در ساخت‌ و سازهای مازندران کم رنگ شود، و از سویی دیگر، گرچه عِرق و احساس تعلق خاطر، حکم می‌کند برای شهر و سیمای شهری، الگویی متناسب با فرهنگ و تاریخ شهر و کشورمان جایگزین و یا معرفی شود اما در این بخش نیز غفلت صورت گرفته است.

بر این اساس برای بررسی چرایی این ماجرا به سراغ دو تن از متخصصان این حوزه در مرکز مازندران رفته‌ایم که متن این گفتگو را در ذیل این مطلب می‌خوانید:

حامد ربیعی‌کولایی، در خصوص  رشد قارچ‌گونه معماری‌های رومی در ساخت‌وسازهای ساختمانی استان مازندران و تبعات آن بر هویت و اصالت شهری، اظهار کرد: عدم هماهنگی ساختمان‌های اجرا شده با نمای رومی در مازندران با بافت شهری، یکی از چالش‌های جدی در حوزه معماری و شهرسازی این منطقه است.

وی با بیان اینکه مازندران به‌عنوان یک استان با تاریخ و فرهنگ غنی، دارای بافت‌های سنتی و طبیعی خاصی است که نمایانگر هویت محلی آن است، افزود: ظهور ساختمان‌های مدرن با نمای رومی، به‌خصوص در مناطق شهری، منجر به ایجاد تضادهایی در منظر شهری شده است.

مدیرعامل شرکت استحکام فولاد و بتن مازند، خاطرنشان کرد: نماهای رومی به‌طور معمول با ویژگی‌هایی نظیر ستون‌های بزرگ، تزئینات سنگی و طراحی‌های پیچیده مشخص می‌شود که این سبک با معماری سنتی مازندران که بیشتر بر پایه مصالح طبیعی و طراحی‌های ساده و کاربردی استوار است، در تضاد قرار دارد.

این مدرس دانشگاه، ادامه داد:  ساختمان‌های نمای رومی که بدون توجه به بافت فرهنگی و تاریخی منطقه ساخته می‌شوند، می‌توانند هویت محلی را تحت تأثیر قرار دهند که این موضوع باعث می‌شود که احساس تعلق ساکنان به محیط زندگی‌شان کاهش یابد.

ربیعی‌کولایی، بیان کرد: نمای رومی معمولاً از مصالح سنگی و گچ استفاده می‌کند که ممکن است برای شرایط آب و هوایی مرطوب مازندران مناسب نباشد و این عدم تطابق می‌تواند به تخریب سریع‌تر ساختمان‌ها و کاهش زیبایی آن‌ها منجر شود.

وی تأکید کرد: وجود ساختمان‌هایی با نمای رومی در کنار خانه‌های سنتی و بومی، باعث ایجاد ناهماهنگی بصری در شهرها و روستاها می‌شود و این تضاد می‌تواند تجربه بصری ساکنان و بازدیدکنندگان را تحت تأثیر قرار دهد و زیبایی طبیعی منطقه را کاهش دهد.

مدیرعامل شرکت استحکام فولاد و بتن مازند، ادامه داد: ساختمان‌های غیرمتناسب با بافت شهری می‌توانند بر کیفیت فضاهای عمومی تأثیر منفی بگذارند که این موضوع ممکن است باعث کاهش تعاملات اجتماعی و کاهش جذابیت فضاهای عمومی شود.

ربیعی‌کولایی، تصریح کرد: به منظور حفظ هویت فرهنگی و زیبایی بصری مازندران، ضروری است که در طراحی و اجرای ساختمان‌ها به ویژه در مناطق شهری، توجه بیشتری به هماهنگی با بافت موجود صورت گیرد و استفاده از مصالح بومی، رعایت اصول طراحی متناسب با اقلیم و احترام به تاریخ و فرهنگ محلی می‌تواند به ایجاد فضاهایی زیبا و پایدار کمک کند که همزمان با نیازهای مدرن جامعه نیز سازگار باشد.

محسن جواهریان نیز در خصوص تأثیر معماری غربی بر هویت شهری ساری، عنوان کرد: شهر ساری و پایتخت مازندران، به عنوان یکی از کهن‌ترین شهرهای ایران با پیشینه‌ای غنی، همواره بستری برای تجلی فرهنگ و معماری اصیل مازندرانی بوده است؛ معماری بومی این شهر، با بهره‌گیری از مصالح طبیعی همچون چوب، خشت و سفال و هماهنگی با اقلیم معتدل و مرطوب منطقه، نقش مهمی در حفظ هویت فرهنگی و تعامل انسان با طبیعت ایفا کرده است.

وی افزود: در دهه‌های اخیر، با گسترش شهرنشینی و نفوذ الگوهای معماری غربی و غیر بومی، بافت شهری ساری دستخوش تغییرات چشمگیری شده است؛ ساختمان‌های بلندمرتبه با نماهای رومی و شیشه‌ای، سبک‌های مدرن بی‌هویت و حذف تدریجی عناصر سنتی، موجب گسست میان معماری و فرهنگ بومی شده‌اند که این تغییرات نه تنها باعث از بین رفتن هویت بصری شهر شده، بلکه تعامل اجتماعی و حس تعلق شهروندان به محیط زندگی خود را نیز کمرنگ کرده است.

عضو کارگروه (هنر، معماری و توسعه پایدار) جوانان کشورهای عضو اتحادیه بریکس، بر لزوم بازگشت به معماری بومی و پایدار در صنعت ساختمان‌سازی تاکید کرد و گفت:معماری بومی ساری، علاوه بر زیبایی‌شناسی، پاسخگوی نیازهای اقلیمی منطقه بوده است.

عضو کمیسیون پایدار سازمان مشاوران و متخصصان ملل اسلامی (اینسکو)، ادامه داد: ایوان‌های سرتاسری، سقف‌های شیروانی و بهره‌گیری از تهویه طبیعی، نمونه‌هایی از هوشمندی معماران سنتی در طراحی پایدار بوده‌اند که احیای این الگوها می‌تواند به افزایش کیفیت زندگی، کاهش مصرف انرژی و تقویت پیوند شهروندان با محیط زیست کمک کند.

پژوهشگر حوزه شهرسازی و مدیریت شهری، اعلام کرد:  برای مقابله با روند رو به رشد معماری غیر بومی، لازم است سیاست‌های نهادهای ذیربط و مدیریت شهری با رویکرد حفاظت از میراث معماری تدوین شود.

جواهریان در ادامه، تدوین ضوابط و مقررات تشویقی برای استفاده از عناصر بومی در طراحی ساختمان‌های جدید، حمایت از پروژه‌های مرمت و بازآفرینی بافت‌های تاریخی، آموزش و آگاه‌سازی شهروندان و معماران جوان درباره اهمیت معماری بومی و نیز استفاده از تکنولوژی‌های نوین برای تلفیق معماری سنتی با نیازهای معاصر را از جمله این سیاست‌ها برشمرد.

وی خاطرنشان کرد: تجربیات موفق شهرهایی مانند یزد، کاشان و تبریز در حفظ معماری سنتی، نشان می‌دهد که توسعه پایدار شهری می‌تواند با حفظ هویت فرهنگی همراه باشد بنابراین الگوبرداری از این شهرها و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بومی، می‌تواند ساری را به نمونه‌ای از توسعه پایدار و هویت‌مدار در شمال ایران تبدیل کند.

این مهندس معمار، متذکر شد: توسعه شهری ساری نباید به بهای از دست رفتن هویت فرهنگی آن تمام شود و معماری بومی، نه تنها بیانگر هویت تاریخی و فرهنگی این شهر است، بلکه می‌تواند راهکاری برای توسعه پایدار و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان باشد.

پژوهشگر حوزه شهرسازی و مدیریت شهری، یادآور شد: اتخاذ رویکردی هوشمندانه در طراحی شهری، با تلفیق سنت و مدرنیته، می‌تواند آینده‌ای روشن و هویت‌محور برای شهر ساری رقم بزند.

گفتنی است؛ در نظر گرفتن جزئیات در معماری همانا توجه به موقعیت مکانی، اقلیم، فرهنگ و ساختار، یک اصل و اساس است که متاسفانه این اساس در معماری‌های امروزی کمتر دیده و توجه می‌شود که بخشی از آن به تغییر سلیقه مردم، کارفرما و طراحان بر می گردد و بخش دیگر نیز به پراکندگی مقررات و اجرا نشدن آن‌ها باز می‌گردد.

بدیهی است معماری یک مجموعه است اما نما، بخشی مهم محسوب می‌شود که می‌تواند بر ادراک بصری شهروندان و در واقع مجموعه هویت شهری اثرگذار باشد، از این رو اگر این‌ همخوانی نسبت به آنچه در شهر رخ داده است با ماهیت جامعه وجود نداشته باشد، پیامدهای نامطلوبی را به دنبال خواهد داشت؛ لذا کمرنگ ساختن  سَبک‌های نَمای «رومی» و «یونانی» در ساختمان‌سازی کشور و استان مازندران، وفاق و همراهی میان مسوولان، مهندسان و شهرداری‌ها را در کنار فرهنگ‌سازی می‌طلبد.

گزارش: مجتبی قربانی
منبع: بلاغ مازندران
انتهای خبر/