واگذاری بازارهای صادراتی مرکبات مازندران به کشورهای رقیب

به گزارش تیتر شمال؛ مرکبات مازندران پس از برنج دومین محصول مهم اقتصادی و منبع درآمد کشاورزی استان است ؛ محصولی که تولید مازاد بر مصرف داخلی آن امسال به دلیل آنچه که صادرکنندگان بالا بودن هزینه تولید و حمل و نقل تا بازار هدف صادراتی بویژه به دو کشور عراق و روسیه می نامند ، قدرت رقابت در بازار جهانی را از دست داده است و در انبارها در حال پوسیدن است.

صادرات محور کردن محصولات کشاورزی مازندران دستکم طی یک دهه اخیر ترجیع بند اظهارات کارشناسان و مسوولان در سطوح مختلف بود و به همین دلیل هم در سال های گذشته اصلاح و بازسازی باغ های مرکبات برای دستیابی به محصولی بازار پسند در آن سوی مرزها در دستور کار گرفت و در کنار آن تعداد سورتینگ ها و مراکز بسته بندی نیز از ۲۰۰ به ۷۰۰ واحد افزایش یافت تا زنجیره صادرات پس از باغ هم تکمیل شود. ظرفیت انبار داری محصولات کشاورزی مازندران هم بر همین مبنا از ۸۰۰ هزار تن با توسعه سردخانه ها به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن رسید.

همه این اتفاقات خوشایند و مثبت برای صادرات محور کردن محصولات کشاورزی مازندران بویژه مرکبات که دستکم نیمی از تولید حدود سه میلیون تنی آن مازاد بر مصرف داخلی است ، کم و بیش طی یک دهه فراهم شد ، ولی اکنون صادر کنندگان می گویند که مرکبات ایران قدرت رقابت در بازارهای جهانی از دست داده است و علت آن هم بالا بودن هزینه تولید و حمل و نقل به خاطر گرانی های یک سال گذشته از یک سو و کاهش قیمت محصولات صادراتی کشورهای رقیب مانند ترکیه به خاطر کاهش ارزش پول ملی آنها در این دوره زمانی بوده است.

کارشناسان کشاورزی می گویند؛ امسال درحالی که  وضعیت تولید مرکبات در مازندران بسیار خوب بوده ، ولی شرایط اقتصادی کشور به لحاظ افزایش قیمت نهاده ها ، دستمزد کارگری ، تعرفه حمل و نقل ، هزینه های سورتینگ و بسته بندی و افزایش قیمت در دیگر بخش ها سبب شد تا قیمت تمام شده مرکبات مازندران برای باغدار بشدت افزایش پیدا کند و زنجیره گرانی به مرحله صادرات محصول برسد که نتیجه آن از دست رفتن مزیت رقابتی و از دست دادن بازارهای تثبت شده منطقه ای بوده است.

حل مشکل بازار عرضه برای مرکبات مازندران نه تنها مهم ترین خواسته باغداران ، بلکه از مطالبات مردم و وعده هایی است که علاوه بر مسوولان اجرایی ، نمایندگان مجلس هم در دوره های مختلف مطرح کردند و به همین دلیل هم هفته گذشته یکی از نمایندگان شهرستان ساری در مجلس که عضو کمیسیون کشاورزی خانه ملت است طی نامه ای از معاون اول رییس جمهور خواستار حل مشکلات صادرات مرکبات آماده عرضه مازندران به بازارهای کشورهای هدف شد.

منصورعلی زارعی نماینده مردم ساری و میاندورود در مجلس شورای اسلامی در نامه اش که در رسانه ها منتشر شد ، نوشت : مازندران در نقطه بحرانی وقوع ضایعات مرکبات به دلیل عدم فروش و انباشت آن قرار دارد و با توجه به این که هم اکنون بیش از ۵۰۰ هزار تن مرکبات در انبارها ذخیره‌سازی شده که طبق استانداردها، مدت زمان نگهداری مرکبات در انبارها ۱۲ هفته است و ماه‌ها از این فرصت می‌گذرد، درصد زیادی از مرکبات تولیدی استان به دلیل نبود سیستم مناسب توزیع و صادرات در بخش کشاورزی در حال تبدیل شدن به ضایعات است که فاجعه بزرگی را رقم خواهد زد.

وی در نامه اش افزود : در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ نیز به ‌منظور حمایت از توسعه صادرات محصولات کشاورزی، یارانه سوخت حمل و نقل هواپیماهای باری برای حمل آنها در نظر گرفته شده ولی سازمان برنامه و بودجه  جهت تخصیص اعتبارات اقدامی صورت نداده است.لذا خطر افزایش ضایعات مرکبات، کشاورزان را با بحران بسیار جدی مواجه کرده است.

هزینه تولید مرکبات مازندران امسال چقدر بوده است؟

اگر چه نامه این نماینده مجلس بخشی از مشکل صادرات مرکبات مازندران را بازگو می کند ، ولی واقعیت این است که تنها با اختصاص سوخت یارانه ای بعید به نظر می رسد که مرکبات مازندران بتواند  قدرت رقابتی خود را در بازارهای منطقه احیاء کند و دلیل آن هم بالا بودن هزینه تولید و نگهداری است.

فعالیت اصلی کشاورزی مازندران در کنار برنج کاری ، باغبانی و مهم ترین محصول باغداری هم پرتقال است. طبق آمار سازمان جهاد کشاورزی امسال نیز همانند سال گذشته  بیش از ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تن انواع مرکبات برابر با نیمی از مرکبات کشور در این استان تولید شده است . ۷۰ درصد این میزان تولید پرتقال است و لازم است دستکم یک میلیون تن آن صادر شود.

بررسی ها نشان می دهد که  امسال متوسط قیمت هر کیلو گرم نارنگی سردرخت ۹ هزار تومان و پرتقال هم هفت هزار تومان بود. به عبارتی باغدار بدون این که در چیدن ، بسته بندی و یا حمل و نقل هزینه ای را متقبل شود ،محصولش را به این قیمت فروخته است و  این مبلغ برای باغدار که در هر کیلو حداکثر یکهزار تا یک هزارو ۵۰۰ تومان سود داشته  تقریبا رضایتبخش بوده است.

طبق اظهارات مسوولان مازندران در ابتدای فصل برداشت با وجود مازاد تولید مرکبات استان نسبت به بازار مصرف داخلی ،افزایش تقاضا برای صادرات سبب شده بود تا قیمت مرکبات هم برای تولید کننده و مصرف کنندگان داخلی مطلوب و رضایتبخش باشد ، طوری که از مهر ماه امسال تا پیش از پایان برداشت مرکبات ، روزانه پس از برداشت محصول از سر باغ ، سورت و بسته بندی انجام می شد و به جای ذخیره سازی مستقیم ف به طور متوسط ۱۵ کانتینر ۲۰ تنی مرکبات از استان به خارج از کشور صادر می شد.

بازار عرضه مرکبات مازندران از اواخر شهریور با برداشت نارنگی های زود رس شروع می شود و سپس از نیمه دوم آبان ماه با ورود پرتقال به بازار  پیک عرضه انواع مرکبات را تا پایان دی ماه شاهد هستیم. در این بازه زمانی چندین دسته ازخریداران در رقابت با یکدیگر به سراغ مرکبات استان می روند ، شماری از باغداران به عنوان نخستین دسته فعالان  بازار مرکبات که هر ساله حدود  ۷۰ درصد مرکبات را در زمان برداشت خرد خرد وارد بازار داخلی می کنند و ۳۰ درصد مرکبات تولید خودشان را علاوه بر خود مصرفی در انبار های فنی اما سنتی با هدف فروش با قیمب بالاتر پس از پیک برداشت ذخیره سازی کرده و به فراخور بازار محصولشان را به داخل و اگر مشتری بریا صادرات داشته باشند ،عرضه می کنند.

بررسی ها نشان  می دهد که عمده این محصولات ذخیره شده که بسیار کیفی هم است در بازار داخلی در شب های عید تا یک ماه پس از سال جدید با قیمت و سود مناسب عرضه می شود. سورتینگ داران که در چند سال اخیر به مهم ترین و بزرگ ترین دسته از خریداران مرکبات مازندران تبدیل شدند و  بازار داخلی و خارجی را  به دست گرفتند ، گروهی هستند که این روزها محصول خریداری شده آنان در انبار ها آماده صادرات است ؛ موضوعی که سبب شد تاوجود این محصول دغدغه آنان و مسوولان استانی و ملی شود.

این دسته از خریداران و صادر کنندگان مرکبات مازندران ، رقابت پذیر نبودن قیمت مرکبات استان با مرکبات کشور ترکیه به عنوان اصلی ترین رقیب در بازار کشورهای همسایه روسیه و عراق را به عنوان مهم ترین معضل خود معرفی می کنند.

اگرچه فعالیت سورتینگ داران سبب شد تا مسایل فنی باغداری ، برداشت ، حمل و نقل و بسته بندی و  ذخیره سازی فنی در باغداری استان به صورت استاندارد ترویج شود و طبق اعلام رسمی مسوولان جهاد کشاورزی ضایعات مرکبات از ۳۰ تا ۳۵ درصد یک دهه گذشته ،امروز به کمتر از پنج درصد کاهش بیابد ، اما به گفته مدیر عامل اتحادیه سورتینگ داران مازندران هزینه تولید هر کیلو مرکبات تا سر درخت یعنی در مرحله قبل از برداشت برای باغداران پنج و نیم تا ۶ هزار تومان بوده است و به همین دلیل امسال خریداران گران تر از سال های قبل محصول را خریداری کردند.

محمد احمد زاده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا  گفت : معمولا خرید یکجا سرباغ از سوی سورتینگ داران روال است و امسال نیز مرکبات سر باغ با از هفت هزار تومان تا ۹ هزار تومان با پرداخت سود منطقی و تقریبا رضایبخش از باغداران خریداری شد.

وی با بیان این که هزینه برداشت بخصوص کارگری ، حمل و نقل و قارچ کشی ، سورتینگ و بسته بندی مرکبات نیز در هر کیلو گرم چهار هزار تومان بوده است، توضیح داد: یعنی اکنون هر کیلو پرتقال درجه یک آماده عرضه برای سورتینگ داران ۱۲ تا ۱۳هزار تومان آب خورده است. این قیمت که بدون محاسبه حمل و نقل و صادرات است در حال حاضر با قیمت مرکبات ترکیه در کشورهای عراق و روسیه برابری می کند و عملا سورتینگ داران محصولی را در انبار دارند که به هیچ وجه قدرت رقابت برای صادرات ندارد.

آوار کاهش قیمت برابر لیر ترکیه بر صادرات مرکبات مازندران

احمدزاده با اظهار این که تنها دلیل رقابت پذیر نبودن پرتقال مازندران در بازار کشورهایی مانند عراق و روسیه با وجود مشتری پسندی ، فقط مقوله قیمت تمام شده در داخل است ، در حالی که ترکیه امسال مرکباتش را با قیمت بسیار پایین تر از سال قبل وارد بازارهای جهانی کرد و علتش هم کاهش  قدرت برابری ارزش لیر ، واحد پول آن کشور بوده است و به همین دلیل هم تجار ترک بازارهای عراق ، روسیه و کشورهای حاشیه دریای خزر را با صادر کردن محصول ارزان  قیمت خودشان به یمن کاهش قیمت لیر در اختیار گرفتند.

وی افزود : با توجه به این که قدرت برابر لیر در مقابل دلار نصف شده ، امسال تجار ترک توانستند بازارها را قبضه کنند چون هزنیه تولید ، حمل و نقل و تعرفه گمرکی در آن کشور ثابت بوده است و به همین دلیل هم محصول ارزان تر وارد بازار کردند و قدرت رقابت را از مرکبات ایران گرفتند.

مدیرعامل اتحادیه سورتینگ داران مازندران با ابراز تاسف از این که مانور قیمتی مرکبات ترکیه سبب شده تا صادرات مرکبات مازندران به کشور عراق تقریبا به صفر برسد ، گفت : در حالی که همه چیز در ترکیه به نفع صادرات کالاهای آن کشور رقم خورد ، ما در کشور خودمان شاهد بالا رفتن هزینه حمل و نقل جاده ای به دلیل بالا بودن نرخ کرایه از مبداء مازندران تا مرز عراق بودیم و تعرفه گمرکی هم برای ما قوز بالای قوز شد و به این ترتیب در مقابل تجار ترک نتوانستیم بازار مرکبات مازندران را در عراق حفظ کنیم و  آن را باخیتم.

احمدزاده افزود : متاسفانه وضعیت هزینه صادرات مرکبات به کشورهای حاشیه دریای خزر از مبداء مازندران تا مرز آستارا نیز مشابه وضعیتی است که در ارتباط با کشور عراق شاهدش هستیم. با این که در کشورهای روسیه ، ترکمنستان ، ارمنستان و حتی گرجستان و بلاروس علاقه مندی زیادی نسبت به خرید و مصرف مرکبات مازندران وجود دارد و شهروندان آن کشورها با توجه به کیفی بودن پرتقال آب دار و گوشتی رقم «تامسون» و سازگاری این گونه با ذائقه اشان بسیار تمایل به خرید و مصرف مرکبات مازندران دارند، اما وقتی قیمت های مرکبات مازندران با قیمت پرتقال ترکیه ای فاصله چشمگیری پیدا کرده دیگر برای مصرف کنندگان آن کشورها مزیتی باقی نمی ماند که همچنان مصرف کننده مرکبات ما باشند و طبیعی است که مرکبات ترکیه را جایگزین می کنند.

حرکت تند در مسیر تولید ضایعات

وی ادامه داد : یکی از مشکلات صادرات مرکبات مازندران از مرز گمرگی آستارا هزنیه گمرگی و خوابیدن کامیون های حمل مرکبات در مرز است یعنی در هر ۲۴ ساعت توقف خودرو در این مرز ۲ تا ۲و نیم میلیون تومان صادر کننده باید پرداخت کند ، موضوعی که هنوز به دلالی نامعلوم حل نشده است.

احمدزاده با بیان این که هزنیه حمل مرکبات از مرز تا بازار هدف کشورهای حاشیه دریای خزر نیز که با کامیون های کشور هدف انجام می شود ، بالا رفته است، گفت: به هر حال اکنون که پرتقال های درجه یک آماده صادرات را دراختیار داریم ، اما به دلیل مشکلات و به صرف نبودن ، درمعرض خطر از دست دادن کیفیت و یا پوسیدن این محصول باقی هستیم.

این کارشناس باغبانی مرکبات مازندران با بیان این که حداکثر ماندگاری ظاهری پرتقال چهار ماهه است اما کیفیت آن زودتر از بین می رود، بیان داشت: اگر هر چه سریع تر تکلیف میوه های انباز شده از سوی سورتینگ داران حل نشود و تنها راه آن نیز صادرات است، با ضرر و زیان جدی آنان مواجه می شویم.

وی به وجود ۷۰۰واحد درجه بندی و بسته بندی محصولات باغی با اشتغال حدود ۱۰۰ هزار نفر در استان اشاره کرد و گفت که سورتینگ داران با انجام عملیات مختلف روی مرکبات از طریق ارزش افزوده میوه ها کسب درآمد می کنند و از طرفی دیگر به طور یقین همواره محصول کیفی و در بستبه بندی استاندارد ،وارد بازار مصرف می کنند.

احمد زاده  با ذکر این نکته که در چند سال اخیر همسو با احیا و اصلاح باغ های استان و در نتیجه افزایش تولیدات محصولات باغی واحدهای سورتینگ و سردخانه های استان نیز گسترش یافته است، ، ادامه داد: امروز این آمادگی وجود دارد تا با همه تولید کنندگان خرد و بزرگ استان محصولات مرکبات سورتینگ و بسته بندی شود.
وی توضیح داد : سورتینگ داران بر خلاف واسطه ها در استان مازندران دارای جایگاه و پایگاه قانونی و دولتی هستند و همه فرایند ها را نیز طبق مقررات و با نظارت دستگاه های دولتی انجام می شود.

رییس اتحادیه سورتینگ داران مازندران خواستار حمل و نقل مستقیم هوایی مرکبات مازندران به کشورهای هدف شد و گفت: اگر مقوله هزینه حمل و نقل با حمیات دولت درقالب مشوق های صادراتی عملیاتی شود که البته مصوبه مجلس هم وجود دارد، مشکلات مهم ترین محصول باغی استان حل و فصل می شود.

 ورود استاندار مازندران برای حل مشکلات صادرات مرکبات  

نامه نماینده مجلس به معاون اول رییس جمهور و گله سورتینگ داران و صادر کنندگان سبب شد تا استاندار مازندران برای حل مشکل وارد عمل شود. طبق اعلام روابط عمومی استانداری مازندران ، سیدمحمود حسینی پور در نشست با معاون وزیر جهاد کشاورزی و مدیرعامل سازمان تعاون روستایی ایران، بر ضرورت تسریع در صادرات پرتقال مازندران تاکید کرد.

نماینده عالی دولت در مازندران در این نشست از اسماعیل قادری فر، معاون وزیر جهاد کشاورزی و مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران خواست تا ضمن بررسی روند خرید پرتقال تامسون تنظیم بازاری شب عید که توسط مباشرین سازمان مرکزی تعاون روستایی در حال انجام است نسبت به بررسی شتاب بخشی به روند صادرات این محصول نیز اقدام کند.

استاندار مازندران همچنین با برقراری تماس تلفنی با کاپیتان محمدی بخش، مدیرعامل سازمان هواپیمایی کشوری از او خواست تا به منظور برقراری پرواز های کارگو ویژه صادرات محصول کشاورزی مازندران از فرودگاه دشت ناز ساری برنامه ریزی و اقدام عملی شود.

حسینی پور از رییس اتاق بازرگانی مازندران نیز خواست تا به منظور صادرات  پرتقال های صادراتی استان وارد عمل شده و مسایل را به صورت میدانی رصد و حل و فصل کند.

مطالبه برقراری پرواز مستقیم حمایتی 

رییس اتاق بازرگانی ، صنایع و معادن و کشاورزی مازندران هم با تایید مشکلات ناشی از رقابت پذیری مرکبات مازندران دربازار هدف گفت : آنچه مسلم است طبق بررسی های صورت گرفته از سوی کارشناسان جهاد کشاورزی هزنیه تمام شده برای صادرات هر یک کیلو پرتقال از مازندران حدود ۱۳ تا ۱۴ هزار تومان است و این قیمت پس از اضافه شدن هزینه سربار انجام حمل و نقل زمینی ، تعرفه گمرگی و هزنیه های دیگر در کشورهای هدف صادراتی بویژه حاشیه دریای خزر، خلیج فارس و بویژه عراق اصلا قابل رقابت نیست چرا که قیمت مرکبات  کشورهای رقیب بزرگی چون ترکیه و سوریه به مراتب کمتر است.

عبدالله مهاجر در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: امروز موضوع صادرات مرکبات مازندران که دغدغه جدی استاندار نیز است باید بدرستی با حمایت دولت عملیاتی شود ، چرا که به هر حال قیمت تمام شده بر اساس بررسی های کارشناسان جهاد کشاورزی مشخص است . کرایه کامیون های  آستارا از  ۲هزارو ۵۰۰ دلار به چهار هزار دلار رسیده است و به همین دلیل مرکبات استان اصلا نمی توانند در این بازار ها ورود پیدا کنند.

وی ادامه داد : اکنون با ورود شخص استاندار و نمایندگان مجلس شورای اسلامی مازندران پیگیر عملیاتی شدن پرواز هواپیمایی کارگو ویژه صادرات محصولات کشاورزی از فرودگاه دشت ناز به کشورهای  قطر ، امارات و روسیه هستیم . از آن جایی که پرتقال ارزش افزوده ندارد و همه فرایند هزنیه تولید تا برداشت و سورت و بسته بندی در واحد های سورتینگ استان مشخص و واضح است، تنها راه حمایت در برقراری ایجاد پرواز های مستقیم محصولات کشاورزی است.

مهاجر به وجود پایانه محصولات کشاورزی روماک گستر جویبار اشاره کرد و بیان داشت: اکنون این آمادگی وجود دارد که پرتقال های مازندران از این مرکز استاندارد ذخایر محصولات کشاورزی استان به کشورهای هدف صادرات انجام شود.

وی توضیح داد : قیمت خرید هر کیلوگرم پرتقال تا رساندن به مرحله صادرات در مازندران بین ۱۳ تا ۱۴ هزار تومان است. باید  به این مبلغ ۱۵ تا ۲۰ سنت هم بابت حمل و نقل و رساندن محصول به کشور هدف صادراتی اضافه کرد که در نهایت وقتی پرتقال مازندران به بازار هدف برای فروش به مصرف کننده می رسد باید ۵۰ سنت فروخته شود در حالی که هم اکنون قیمت هر کیلو پرتقال ترکیه و سوریه در این کشورها حداکثر ۳۰ سنت است.

رییس اتاق بازرگانی مازندران تاکید کرد : امروز مرکبات مازندران در دوحه قطر و کشور امارات دارای بازار خوبی است و اگر بتوانیم شرایط حمل و نقل حمایتی هوایی را عملیایت کنیم ، محصول مرکبات کیفی استان آماده عرضه است و بازار این محوصل در این کشورها نیز وجود دارد.

بازار مرکبات کشور عراق در اختیار سوریه  

مهاجر با بیان این حضور کشور سوریه با رقم پرتقال والنسیا مرغوب در کشور عراق با قیمت بسیار مناسبت تر بازار ۴۰ درصدی صادرات مرکبات مازندران را در اختیار گرفته است، گفت: سوریه سالانه ۷۵۰ هزار تن پرتقال تولید می کند که امسال با تعرفه صفر و با کمترین هزینه محصولش را به عراق صادر کرده است.

وی افزود : امروز به دلیل بالا بودن هزنیه تولید در بخش باغداری و هزنیه های حمل و نقل و سورتینگ و بسته بندی ، قیمت پرتقال مازندران با حمل زمینی به بازار کشور عراق تا ۴۰ سنت بر آورد می شود که با توجه به قیمت عرضه ۳۰ سنتی پرتقال کشور سوریه در این بازار ، مرکبات مازندران اصلا قابل رقابت نیست.

مازندران ۱۱۲ هزار هکتار باغ مرکبات دارد که از این میزان ۱۱۰ هزار هکتار ارقام بارده است. همچنین از مجموع باغات مرکبات مازندران ۸۰ هزار هکتار زیر کشت ارقام مختلف پرتقال ، ۳۰ هزار هکتار ارقام مختلف نارنگی و بقیه زیر کشت محصولاتی از جمله نارنج و لیمو قرار دارند.

• منبع: خبرگزاری ایرنا